ΚΟΚΚΥΓΟΔΥΝΙΑ (Coccygodynia)

Όπως το λέει και ο όρος, η κοκκυγοδυνία είναι ο πόνος στην περιοχή του κόκκυγα. Παρόλο συνήθως υποχωρεί μετά από μερικές εβδομάδες ή μήνες με την υποστηρικτική αγωγή, μερικές φορές είναι μακροχρόνια και αναπηρική.

Η κοκκυγοδυνία παρατηρείται συνήθως στους εφήβους και τους ενήλικες και μερικές φορές στα παιδιά. Η συχνότητά της στον γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή. Η κοκκυγοδυνία είναι αρκετά σπάνια και αποτελεί λιγότερο από 1% των περιπτώσεων χαμηλής οσφυαλγίας.

Η κοκκυγοδυνία είναι 5 φορές συχνότερη στις γυναίκες παρά τους άνδρες, πιθανώς λόγω κακώσεων που επισυμβαίνουν στη διάρκεια του κολπικού τοκετού ή ίσως επειδή ο κόκκυγας είναι περισσότερο εκτεθειμένος και προεξέχει περισσότερο στις γυναίκες, απ’ ό,τι στους άνδρες, και επομένως είναι περισσότερο επιρρεπής σε τραυματισμούς.

Ο τυπικός άρρωστος με κοκκυγοδυνία είναι μια αδύνατη γυναίκα που έχει μια κάκωση του κόκκυγα, είτε άμεσα είτε στη διάρκεια του τοκετού.

1.  Αμεση εξωτερική κάκωση μετά από πτώση προς τα πίσω σε καθιστική θέση, κατά την οποία ο κόκκυγας μωλωπίζεται, θραύεται ή παρεκτοπίζεται, οδηγώντας σε φλεγμονή και σπασμό των γειτονικών μυών.

2.  Γεννητικές κακώσεις οφειλόμενες σε οπίσθια πίεση ασκούμενη από τον γεννητικό σωλήνα, ιδιαίτερα σε δύσκολους τοκετούς, και στη χρήση λαβίδων

3.  Πολύωρο κάθισμα, ιδιαίτερα με κακή στάση, σε σκληρές ή ανώμαλες (π.χ. στη διάρκεια ταξιδιού με αεροπλάνο ή αυτοκίνητο) ή στενές επιφάνειες (π.χ. ποδηλασία)

Το 1/3 όλων των περιπτώσεων κοκκυγοδυνίας είναι ιδιοπαθείς.

Καθιστική θέση και κοκκυγοδυνία

• Αραχνοειδίτιδα ιερών νεύρων  
• Ασηπτη νέκρωση
• Εναποθέσεις κρυστάλλων ασβεστίου στις ιεροκοκκυγικές και μεσοκοκκυγικές αρθρώσεις
• Κύστεις (μηνιγγικές κύστεις, προκοκκυγική δερμοειδής κύστη)
• Ογκοι (μεταστατικοί καρκίνοι, Glomus tumor, χορδώματα)
• Οπίσθιες παρασχίδες
• Πόνος απιοειδούς μυός 
• Παχυσαρκία (λόγω της αυξημένης πίεσης που δέχεται ο κόκκυγας όταν ο ασθενής κάθεται) 
• Πρωκτική σεξουαλική επαφή
• Κακώσεις νεύρων γεννητικών οργάνων ή νευροπαθητικός πόνος δευτεροπαθώς σε επανειλημμένες κακώσεις των νεύρων (π.χ. σε ποδηλάτες)
• Κατάσταση παρόμοια με θυλακίτιδα σε αδύνατα άτομα με φτωχικό λίπος στους γλουτούς, η οποία επιτρέπει στην κορυφή του κόκκυγα να τρίβεται επάνω στους υποδόριους ιστούς
• Πολύωρο κάθισμα σε μαλακό κάθισμα με άμεση πίεση πάνω στον κόκκυγα (όπως στους χρήστες υπολογιστών)

1.  Αίτια πόνου στην περιοχή του κόκκυγα που βρίσκουμε ρωτώντας/βλέποντας τον άρρωστο :

• Εάν κάνουν σεξ από τον πρωκτό
• Εάν κάθονται πολλές ώρες, π.χ. μπροστά στον υπολογιστή, σε μαλακά καθίσματα
• Εάν είναι παχύσαρκοι ή αδύνατοι
• Εάν κάνουν ποδήλατο πολλές ώρες

2.   Αίτια πόνου στην περιοχή του κόκκυγα που βρίσκουμε μόνο με τις απεικονιστικές μεθόδους :

• Αραχνοειδίτιδα ιερών νεύρων  
• Ασηπτη νέκρωση
• Εναποθέσεις κρυστάλλων ασβεστίου στις ιεροκοκκυγικές και μεσοκοκκυγικές αρθρώσεις
• Ογκοι (μεταστατικοί καρκίνοι, Glomus tumor, χορδώματα)
• Κύστεις (προκοκκυγική δερμοειδής κύστη, μηνιγγικές κύστεις)
• Οπίσθιες παρασχίδες
• Πόνος απιοειδούς μυός 

Οι ασθενείς παραπονούνται για πόνο στον κόκκυγα όταν κάθονται, ιδιαίτερα όταν γέρνουν προς τα εμπρός, όταν σηκώνονται από κάθισμα και με την πολύωρη ορθοστασία. Ο πόνος μπορεί να ακτινοβολεί στο έδαφος της πυέλου, υποδυόμενος προστατίτιδα ή φλεγμονώδεις παθήσεις της πυέλου.

Ο πόνος επιδεινώνεται με δραστηριότητες που ασκούν πίεση στην πάσχουσα περιοχή, όπως η ποδηλασία, η ιππασία, η αφόδευση και η σεξουαλική επαφή, και μπορεί να ανακουφίζεται με τις κινήσεις του εντέρου.

Σε περιπτώσεις κοκκυγοδυνίας, η άμεση πίεση του κόκκυγα προκαλεί ευαισθησία. Εάν όχι, σκεφθείτε άλλες διαγνώσεις, π.χ. κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου ΟΜΣΣ.

Κάντε και εξέταση του ορθού και της πυέλου μηπως βρείτε τίποτα μάζες (όγκους).

Οι πλάγιες ακτινογραφίες του κόκκυγα συχνά δείχνουν εκφυλιστικές αρθρικές αλλοιώσεις, αλλά δεν είναι γνωστό κατά πόσον οι αλλοιώσεις αυτές ευθύνονται για τον πόνο.

Εάν ο άρρωστος δεν μας αναφέρει κανένα εκλυτικό αίτιο (π.χ. άμεση κάκωση, τοκετός) πρέπει να κάνουμε CT/MRI, μήπως υπάρχει από κάτω κάποια αιτία που προκαλεί τον πόνο στον κόκκυγα (π.χ. όγκοι, κύστεις ).

Δεν υπάρχουν εργαστηριακά ευρήματα ειδικά της κοκκυγοδυνίας. Εάν υπάρχει υποψία λοίμωξης ή κάποιας άλλης πάθησης κάντε τις αντίστοιχες εξετάσεις.

Η διάγνωση γίνεται με βάση την ευαισθησία που προκαλείται με την άμεση πίεση του κόκκυγα και επιβεβαιώνεται με την εξέταση του ορθού.

Πιάστε τον κόκκυγα μεταξύ του αντίχειρα και του δείκτη και κινείστε τον. Εάν φλεγμαίνει, ο κόκκυγας είναι ευαίσθητος και πονάει με τις κινήσεις.

Οι απλές ακτινογραφίες/CT/MRI δεν βοηθούν στη διάγνωση της οξείας κοκκυγοδυνίας. Εάν τα συμπτώματα επιμένουν, κάντε μια MRIή CTμήπως υπάρχουν κατάγματα, εκφυλιστικές αλλοιώσεις ή, σε σπάνιες περιπτώσεις, όγκοι.

Λοίμωξη κύστης κόκκυγα

Χαρακτηρίζεται από πόνο, ερυθρότητα, θερμότητα και οίδημα πάνω από τον κόκκυγα.

Κύστη κόκκυγα

Proctalgia fugax

Χαρακτηρίζεται από προσβολές παροδικού πόνου στο ορθό, χωρίς να υπάρχουν υποκείμενα νοσήματα.

Αναφερόμενος πόνος

Ο πόνος μπορεί να αναφέρεται στον κόκκυγα από παθήσεις της ΣΣ και των πυελικών οργάνων.

Οι παθήσεις της ΣΣ, όπως η δισκοπάθεια της ΟΜΣΣ, μπορεί να συνυπάρχουν με κοκκυγοδυνία, και να υποδύονται τον πόνο του, αλλά δεν δεν προκαλούν ευαισθησία στον κόκκυγα.  

Οι περισσότερες περιπτώσεις υποχωρούν αυτομάτως χωρίς θεραπεία ή με την συντηρητική θεραπεία.

Οξεία κοκκυγοδυνία

Συμβουλές προς ασθενείς :

• Προστατεύετε τον κοκκυγά σας όταν κάθεστε γέρνοντας τον κορμό προς τα εμπρός, ώστε το βάρος του σώματος να μετατοπίζεται κυρίως στα ισχιακά κυρτώματα.
• Χρησιμοποιείτε ειδικά μαξιλάρια με τρύπα στη μέση (τύπου ντόνατ). Απομακρύνουν το βάρος του σώματος από τον φλεγμαίνοντα κόκκυγα και έτσι ανακουφίζουν από τον πόνο όταν κάθεστε
• Βάλτε ζεστά ή κρύα επιθέματα, ανάλογα με ποια αισθάνεστε καλύτερα

Φαρμακευτική θεραπεία :

• Δώστε ένα αναλγητικό ή/και μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες ή
• δεξτρόζη εάν ο άρρωστος δεν ανταποκριθεί στα κορτικοειδή

Εάν η θεραπεία αυτή δεν έχει αποτέλεσμα :

Εάν μετά από ≥ 2 μήνες η θεραπεία αυτή δεν έχει αποτέλεσμα, κάντε μια ένεση με κορτιζόνη και αναισθητικό, ή φωνοφόρηση ή ιοντοφόρηση με τοπικό κορτικοστεροειδές σε συνδυασμό με αναλγητικό  

Η τοπική ένεση με αναισθητικό με/ή χωρίς κορτικοειδές με φθοριοσκοπική καθοδήγηση έχει καλό αποτέλεσμα μολονότι ανακουφίζει από τον πόνο συνήθως μόνο για μερικές εβδομάδες

Μαλάξεις

Μαλάξεις των μυών των καταφυόμενων στον κόκκυγα οι οποίοι μπορεί να είναι σε σπασμό και για να κινητοποιηθεί η περιτονία και ο κόκκυγας μέσω του ορθού

Βελονισμός

Δεν έχει μελετηθεί στη κοκκυγοδυνία, αλλά μπορεί να γίνει εάν το θέλει ο ασθενής

Φάρμακα

Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά ή αντιεπιλητικά.

Υπέρηχα, διαθερμίες βραχέων κυμάτων, TENS

Εχουν χρησιμοποιηθεί στην κοκκυγοδυνία, αλλά δεν υπάρχουν αποδείξεις για την αποτελεσματικότητά τους.  

Χειρισμοί

Δακτυλικοί χειρισμοί κοκκυγικών συνδέσμων και μυών πυελικού εδάφους

Οι ασθενείς με χρόνια κοκκυγοδυνία που δεν ανταποκρίνονται στις συντηρητικές θεραπείες πρέπει να παραπέμπτονται σε ειδικούς στην θεραπεία του πόνου (ιατρεία πόνου) ή σε ορθοπεδικούς χειρουργούς.

Θεραπεία Acupuncture reflex

Με την μέθοδο αυτή περνάμε υποδόρια έναν καθετήρα κρυοαναλγησίας μέσω του ιερού τρήματος στον ιερό σωλήνα για να προκαλέσουμε αναλγησία στις κατώτερες ιερές νευρικές ρίζες

Ενδοδισκικές ενέσεις αναισθητικού με κορτιζόνη

Σε υπερευκίνητους ή επιρρεπείς σε εξάρθρημα κόκκυγες μπορούν να γίνουν φθοριοσκοπικά καθοδηγημένες ενδοδισκικές ενέσεις αναισθητικού με κορτιζόνη.

Νευρόλυση

Με την μέθοδο αυτή γίνεται ένεση λιδοκαΐνης μπροστά από την συνένωση του ιερού με τον κόκκυγα, κατευθυνόμενη στο 4^ο και 5^ο ιερό και το κοκκυγικό νεύρο. Εάν άρρωστος ανακουφισθει από τον πόνο, τα νεύρα αυτά καταστρέφονται στη συνέχεια με θερμοπηξία με καθετήρα ραδιοσυχνοτήτων.

Η χειρουργική επέμβαση συνίσταται σε εκτομή του κόκκυγα (κοκκυγεκτομή). Η επέμβαση αυτή ανακουφίζει συνήθως από τα συμπτώματα αν και συνοδεύεται από επιπλοκές (λοιμώξεις, αιματώματα, καθυστέρηση επούλωσης τραυμάτων, διάνοιξη χειρουργικής τομής) στο 11% των περιπτώσεων.

Οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται ότι τα συμπτώματα τους υποχωρούν στις περισσότερες περιπτώσεις, αν και αυτό μπορεί να απαιτήσει μερικές εβδομάδες ή και μήνες.