Η αγγειΐτιδα από υπερευαισθησία (ορονοσία) είναι φλεγμονώδης ανοσοσυμπλεγματική νόσος, χαρακτηριζόμενη από πυρετό, εξάνθημα, αρθρίτιδα/αρθραλγίες και άλλες συστηματικές εκδηλώσεις.

1.2.1  ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

Συχνότητα : Ορονοσία αναπτύσσει το 20-30% των ασθενών που θεραπεύονται με αντιορό για διφθερίτιδα και οστρακιά και 50-80% των ληπτών μοσχευμάτων μυελού των οστών που θεραπεύονται με αντιθυμική σφαιρίνη (ATG) (Bielory L et al, 1988).

Η συχνότητα της ορονοσίας εκτιμάται σε 1.8 περιπτώσεις/100.000 συνταγές για την σεφακλόρη και <1 περίπτωση/10.000.000 συνταγές, για την κεφαλεξίνη και την αμοξυκιλλίνη.

Ηλικία : Η ορονοσία η οφειλόμενη στην σεφακλόρη είναι συχνότερη στα παιδιά, παρά τους ενήλικες. Στη Φινλανδία, αρθρίτιδα παρόμοια με ορονοσία παρα­τηρείται σε 4.7/100.000 παιδιά ηλι­κίας <16 ετών (Kunnamo I et al, 1986).

1.2.2   ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

Η ορονοσία συνδέεται με διάφορους παράγοντες (ΠΙΝΑΚΑΣ 110), αλλά μπορεί να αποτελεί μεμονωμένο ιδιοπαθές σύνδρομο, μη σχετιζόμενο με συγκεκριμένο εκλυτικό αίτιο. Φάρμακα ενοχοποιούμενα για αγγειΐτιδα από υπερευαισθησία είναι διάφορα αντιβιοτικά, οι κινολόνες, η αλλοπουρινόλη, τα θειαζιδικά διουρητικά, τα ΜΣΑΦ, η φαινυτοΐνη, κ.ά. Ακόμα, αλλότριες πρωτεΐνες, όπως ο αντιορός, η στρεπτοκινάση, η ανασυνδυασμένη ανθρώπινη αυξητική ορμόνη, κυτταροκίνες και μονοκλωνικά αντισώματα μπορεί να προκαλέσουν ανοσοσυμπλεγματική νόσο και αγγειΐτιδα. Παρόμοιες κλινικές εκδηλώσεις μπορεί να προκαλέσουν οι λοιμώξεις από ιό ηπατίτιδας Β ή C, HIV και στρεπτοκόκκους.

1.2.3   ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

Χαρακτηρίζεται από κακουχία, πυρετό, αρθραλγίες, ενίοτε με πραγματική αρθρίτιδα, μυαλγίες, λεμφαδενοπάθεια και εξάνθημα κνιδωτικό ή ενίοτε παρόμοιο με το παρατηρούμενο στην πορφύρα Henoch-Schonlein. Τα συμπτώματα παρουσιάζονται 7-14 ημέρες μετά την πρωτοπαθή έκθεση στο υπεύθυνο αντιγόνο και σχετίζονται με τα επίπεδα των κυκλοφορούντων ανοσοσυμπλεγμάτων.

Συστηματικές εκδηλώσεις : Διαλείπων πυρετός (37.5-40°C), κακουχία, κεφαλαλγία.

Δερματικές αλλοιώσεις:Το εξάνθημα μπορεί να είναι κνιδωτικό (εντοπιζόμενο κυρίως στον κορμό), οστρακιόμορφο, ιλαροειδές, πολύμορφο ή πορφυρικό. Οι αλλοιώσεις αυτές εντοπίζονται κατά κανόνα στα κάτω άκρα, αν και μπορεί να παρατηρηθούν και στον κορμό και τα άνω άκρα. Το πορφυρικό εξάνθημα εντοπίζεται κυρίως στις φάλαγγες χεριών και ποδιών, παλάμες και πέλματα και μπορεί να προηγείται των άλλων συμπτωμάτων της ορονοσίας (Bielory Let al, 1988).  Στικτός αποχρωματισμός του δέρματος μπορεί να παρατηρηθεί πάνω από τις προσβληθείσες αρθρώσεις (Kunnamo I et al, 1986).

Μυοσκελετικές εκδηλώσεις :

• Αρθραλγίες/αρθρίτιδα (στο 36% των ασθενών). Η αρθρίτιδα είναι παροδική και προσβάλλει κυρίως, κατά σειράν συχνότητας, τα γόνατα, τις ποδοκνημικές, τους ώμους, τις πηχεοκαρπικές, την ΣΣ και τις κροταφογναθικές (Kunnamo I et al, 1986). Το αρθρικό υγρό περιέχει συνήθως σχετικά μέτριο αριθμό λευκών αιμοσφαιρίων.
• Μυαλγίες

Γαστρεντερικές εκδηλώσεις :

• Ναυτία
• Έμετοι
• Κοιλιακός πόνος

Τα συμπτώματα αυτά είναι ήπια, αλλά μπορεί να αποδοθούν σε σκωληκοειδίτιδα ή άλλα γαστρεντερικά νοσήματα.

Προσβολή νεφρών :

• Λευκωματουρία
• Μικροσκοπική αιματουρία
• Υαλώδεις κύλινδροι
• Παροδική αύξηση κρεατινίνης ορού και κάθαρσης κρεατινίνης
• Πνευμονική προσβολή
• Δύσπνοια
• Συριγμός
• Κυάνωση
• Άλλες
• Οίδημα, οφειλόμενο στην λευκωματουρία ή το εξάνθημα
• Περικαρδίτιδα
• Λεμφαδενοπάθεια
• Θόλωση της όρασης

1.2.4   ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

• Λευκοκυττάρωση (συνήθως), ενίοτε με ηωσινοφιλία και κυκλοφορούντα ανοσο-συμπλέγματα (KunnamoIetal, 1986)
• Αύξηση δεικτών οξείας φάσης (ΤΚΕ, CRP, β2-μικροσφαιρίνη), αν και η ΤΚΕ μπορεί να είναι φυσιολογική 
• IgGαντισώματα έναντι του υπεύθυνου αντιγόνου
• Παροδική αύξηση ουρίας - κρεατινίνης
• Λευκωματουρία, αιματουρία, αιμοσφαιρινουρία, ενεργό ίζημα ούρων
• Ελάττωση των επιπέδων του C3, C4 και CH50, λόγω κατανάλωσης του συμπλη-ρώματος
• Αύξηση IgG, IgM, IgAκαι IgEστον ορό (Bielory L et al, 1988)
• Υπεργαμμασφαιριναιμία, σαν αποτέλεσμα παρατεταμένης χορήγησης ATG
• Το αρθρικό υγρό δείχνει 8.800-59.000 λευκά αιμοσφαίρια/mm3, από τα οποία το 38-80% είναι ουδε­τερόφιλα (Kunnamo I et al, 1986)

1.2.5   ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Δέρμα : Διηθήσεις του τοιχώματος των αγγείων του δέρματος, κυρίως των φλεβιδίων και των τριχοειδών, από πολυάριθμα ουδετερόφιλα και ηωσινόφιλα και εναποθέσεις ανοσοσφαιρινών (IgM, IgE, IgA) και C3 (Bielory L et al, 1988). Οι φλεγμονώδεις αλλοιώσεις είναι σε παρόμοιο στάδιο εξέλιξης σε όλα τα προσβληθέντα αγγεία. Τα ευρήματα αυτά είναι παρόμοια με τα παρατηρούμενα στην αλλεργική κοκκιωματώδη αγγειΐτιδα, αλλά στην περίπτωση αυτή εκλυτικοί παράγοντες (π.χ. φάρμακα) απουσιάζουν.

Νεφροί : Εναποθέσεις ανοσοσυμπλεγμάτων στις υπενδοθηλιακές και μεσαγγειακές περιοχές της βασικής μεμβράνης των σπειραμάτων. Οι εναποθέσεις αυτές οδηγούν σε ενεργοποίηση του συστήματος του συμπληρώματος (C3a, C5a) και επιστράτευση των ουδετεροφίλων.

1.2.6  ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση της αγγειΐτιδας από υπερευαισθησία γίνεται από τις κλινικές εκδηλώσεις και το ιστορικό της έκθεσης στο υπεύθυνο αντιγόνο. Μπορεί ακόμα να γίνει με βάση τα διαγνωστικά κριτήρια του ACR(ΠΙΝΑΚΑΣ 111).

Τα κριτήρια του ACR για την διάγνωση της αγγειΐτιδας από υπερευαισθησία επικαλύπτουν τα κριτήρια της πορφύρας Henoch-Schonlein και η διάκριση μεταξύ των δύο αυτών νοσημάτων ενίοτε είναι δύσκολη.

1.2.7   ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ

•  Νόσος Kawasaki
•  Λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα
•  Οξύς ρευματικός πυρετός
•  Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
•  Συστηματική ΝΙΑ
•  Λοιμώδης μονοπυρήνωση
•  Μεταϊογενής υμενίτιδα
•  Πορφύρα Henoch-Schonlein
•  Κνιδωτική αγγειΐτιδα
•  Σκωληκοειδίτιδα
•  Γαστρεντερικά νοσήματα
•  Χρόνια ιδιοπαθής κνίδωση

1.2.8   ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η νόσος συχνά είναι οξεία και αυτοπεριοριζόμενη, αλλά μπορεί να έχει υποτροπιάζουσα ή χρόνια διαδρομή. Η διακοπή του υπεύθυνου παράγοντα είναι η βάση της θεραπείας. Εάν δεν υπάρχουν συστηματικές εκδηλώσεις, η θεραπεία είναι συμπτωματική.

Αρθρίτιδα/αρθραλγίες : Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, π.χ. ιμπουπρο-φαίνη 10-40 mg/kg/24ωρο per os σε διηρημένες δόσεις q6h.

Σοβαρές δερματικές εκδηλώσεις ή συστηματική αγγειΐτιδα: Πρεδνιζόνη 1-2 mg/kg/24ωρο peros; μείωση της δόσης σε διάστημα 2 εβδομάδων.

Δερματικές αλλοιώσεις: Διφαινυδραμίνη 5 mg/kg/24ωρο ή 150 mg/m²/24ωρο peros σε διηρημένες δόσεις q6-8h; όχι >300 mg/24ωρο.

1.2.9   ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Είναι εξαίρετη στις περισσότερες περιπτώσεις, με ύφεση των εκδηλώσεων σε 1-2 εβδομάδες μετά την διακοπή του υπεύθυνου παράγοντα ή/και την χορήγηση κορτικοειδών.

Η ορονοσία μπορεί να υποτροπιάσει μετά την εκ νέου έκθεση στον εκλυτικό παράγοντα. Οι συνεπακόλουθες αντιδράσεις μπορεί να είναι εντονότερες από την αρχική και να οδηγήσουν σε καρδιαγγειακή καταπληξία.