ΥΠΟΧΟΝΔΡΟΠΛΑΣΙΑ (Hypochondroplasia)

Η υποχονδροπλασία (McKusick 146000) είναι ηπιότερος τύπος δυσανάλογης βραχυσωμίας οφειλόμενης σε διαφορετικές μεταλλάξεις του γονιδίου FGFR3. Κλινικά, χαρακτηρίζεται από βραχυσωμία, κοντόχοντρη ιδιοσυστασία, δυσανάλογα κοντά και πλατιά χέρια και πόδια, ήπια χαλάρωση των αρθρώσεων και μακροκεφαλία. Ακτινολογικά, από βράχυνση των μακρών οστών με μικρή διαπλάτυνση των μεταφύσεων, στένωση της εγκάρσιας διαμέτρου του σπονδυλικού σωλήνα της ΟΜΣΣ, βράχυνση και αποπλάτυνση του αυχένα των μηριαίων και βράχυνση και τετραγωνισμό των λαγονίων.

Οι σκελετικές ανωμαλίες έχουν μεγάλες ομοιότητες με της αχονδροπλασίας, αλλά συνήθως είναι ηπιότερες. Συγκριτικά με τους πάσχοντες από κλασική αχονδροπλασία, οι υποχονδροπλαστικοί ασθενείς είναι συνήθως ελαφρώς υψηλότεροι και έχουν μικρότερη μεγαλοκεφαλία (Lemyre E et al, 1999).

Επιπλοκές συχνές για την αχονδροπλασία (π.χ. σπονδυλική στένωση, κύρτωση κνημών, αποφρακτική άπνοια) παρατηρούνται λιγότερο συχνά στην υποχονδροπλασία, αλλά οι ανωμαλίες της διανοητικής λειτουργίας μπορεί να είναι βαρύτερες.

Τα υποχονδροπλαστικά παιδιά παρουσιάζονται συνήθως στην νηπιακή ή σχολική ηλικία με αποτυχία της ανάπτυξης. Με την πάροδο της ηλικίας η δυσαναλογία των μελών και οι άλλες εκδηλώσεις γίνονται εμφανέστερες.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ

Η επίπτωση της υποχονδροπλασίας στο γενικό πληθυσμό είναι άγνωστη, δεδομένου ότι οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζονται μόνο με βραχυσωμία και δεν επισκέπτονται γιατρό. Πάντως, πιστεύεται ότι η υποχονδροπλασία είναι σχετικά συχνό νόσημα και η επίπτωσή της προσεγγίζει της αχονδροπλασίας (δηλ. 1 περίπτωση ανά 15.000-40.000 γεννήσεις ζώντων παιδιών). Επιπρόσθετα, μεμονωμένες περιπτώσεις (χωρίς οικογενειακό ιστορικό υποχονδροπλασίας) συνδέονται με το προχωρημένο της ηλικίας του πατέρα.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

Η υποχονδροπλασία μεταβιβάζεται ως αυτοσωμικός επικρατής χαρακτήρας κληρονομικότητας. Περίπου 70% των περιπτώσεων οφείλονται σε μεταλλάξεις του γονιδίου FGFR3.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ

Η συχνότερη αρχική εκδήλωση της υποχονδροπλασίας είναι η βράχυνση του κορμού με δυσανάλογα μέλη. Τυπικά, τα υποχονδροπλαστικά παιδιά παρουσιάζονται στη νηπιακή ή σχολική ηλικία στον Παιδίατρο ή τον Παιδο-Ενδοκρινολόγο με ανεπάρκεια της ανάπτυξης.

Το βάρος και το μήκος των υποχονδροπλαστικών νεογνών συχνά είναι μέσα στο φυσιολογικό εύρος και η δυσαναλογία των μελών σε σχέση με τον κορμό συχνά είναι ήπια και παραβλέπεται εύκολα στη διάρκεια της βρεφικής ηλικίας. Η βράχυνση του κορμού μπορεί να είναι ριζομελική (Frydman ΜM et al, 1974; Specht EE and Daentl DL, 1975; Maroteaux P and Falzon P, 1988) ή μεσομελική (Beals RK, 1969; Walker BA et al, 1971).

Με την πάροδο της ηλικίας, η δυσαναλογία των μελών γίνεται εμφανέστερη συνήθως στα κάτω, παρά τα άνω, άκρα. Το συνολικό ύψος των υποχονδροπλαστικών ασθενών είναι συνήθως 2-3 βασικές αποκλίσεις κάτω από τον μέσον όρο στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, ενώ στους ενήλικες κυμαίνεται μεταξύ 138-165 cm στους άνδρες, και 128-151 cm, στις γυναίκες (Maroteaux P and Falzon P, 1988; Appan S et al, 1990). Σε μερικές περιπτώσεις η αιχμή της εφηβικής ανάπτυξης απουσιάζει (Appan S et al, 1990; Bridges NA et al, 1991).

Το κρανίο μπορεί να είναι μεγάλο, χωρίς σημαντική δυσαναλογία, και να παρουσιάζει πολλαπλή κρανιοσυνόστωση των ραφών (Angle B et al, 1998). Τα χαρακτηριστικά του προσώπου είναι συνήθως φυσιολογικά και οι κλασικές παραμορφώσεις του προσώπου των αχονδροπλαστικών ασθενών (π.χ. μεσοπροσωπική υποπλασία, μετωπιαίος ύβος) γενικά απουσιάζουν. Τα χέρια είναι σχετικά κοντά, αλλά δεν παρουσιάζουν την τυπική για την αχονδροπλασία «τριαινοειδή» διαμόρφωση.

Τα υποχονδροπλαστικά παιδιά, όταν αρχίζουν να βαδίζουν, συνήθως παρουσιάζουν οσφυική υπερλόρδωση και μικρή ραιβογωνία, η οποία συνήθως είναι παροδική και σπάνια χρειάζεται χειρουργική διόρθωση. Τα μικρά παιδιά και οι ενήλικες με υποχονδροπλασία συχνά είναι κοντόχοντρα, με παχύ, μυώδες σώμα.

Σε αντίθεση με την αχονδροπλασία, στην υποχονδροπλασία τα κινητικά ορόσημα συνήθως δεν καθυστερούν σημαντικά και τα συμπτώματα συμπίεσης του νωτιαίου μυελού (π. χ. άπνοια, νευροπάθεια) είναι πολύ λιγότερο συχνά και ηπιότερα από τα παρατηρούμενα στην αχονδροπλασία (Wynne-Davies R et al, 1981). Αργότερα, οι αχονδροπλαστικοί ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν πόνο στις αρθρώσεις, οσφυαλγία και άλλα συμπτώματα οστεοαρθρίτιδας.

Η συχνότητα της διανοητικής καθυστέρησης πιστεύεται ότι είναι μεγαλύτερη σε ασθενείς με υποχονδροπλασία, παρά με αχονδροπλασία ή στο γενικό πληθυσμό (Beals RK, 1969; Walker BA et al, 1971; Frydman M et al, 1974; Specht EE and Daentl DL, 1975; Hall BD and Spranger J, 1979; Wynne-Davies R and Patton MA, 1991).

Κλινικές εκδηλώσεις (ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ)

Συχνότερες

• Βράχυνση των εγγύς (ριζομελία) ή μέσων (μεσομελία) τμημάτων των μελών
• Βραχυσωμία
• Ηπια, γενικευμένη χαλάρωση των αρθρώσεων
• Κοντόχοντρη ιδιοσυστασία
• Μεγαλοκεφαλία (μακροκεφαλία) με σχετικά φυσιολογικό πρόσωπο
• Περιορισμός της έκτασης των αγκώνων
• Πλατειά, κοντά χέρια και πόδια (βραχυδακτυλία)

Λιγότερο συχνές

• Κύρτωση των κνημών (ραιβογωνία)
• Μαθησιακές δυσκολίες
• Οσφυική λόρδωση με προβολή της κοιλιάς
• Οστεοαρθρίτιδα (ενήλικης έναρξης)
• Σκολίωση

ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ

Είναι σχεδόν πανομοιότυπα με της αχονδροπλασίας, αλλά συνήθως ηπιότερα.

Συχνότερα :

• Βράχυνση των μακρών οστών, με ήπια μεταφυσιακή άλω (ιδιαίτερα των μηριαίων και των κνημών)
• Βράχυνση και αποπλάτυνση του αυχένα του μηριαίου
• Ηπια έως μέτρια βραχυδακτυλία
• Στένωση ή αποτυχία διεύρυνσης της διαπεταλικής απόστασης των κατώτερων οσφυικών σπονδύλων
• Τετραγωνισμός και βράχυνση των λαγονίων οστών

Λιγότερο συχνά :

• Αβαθής παραμόρφωση της μετάφυσης του κάτω πέρατος του μηριαίου σχήματος «V»
• Βράχυνση (πρόσθια-οπίσθια) του αυχένα του σπονδυλικού τόξου των οσφυικών σπονδύλων
• Βράχυνση του κάτω πέρατος της ωλένης
• Επιμήκυνση του κάτω πέρατος της περόνης
• Επιμήκυνση της στυλοειδούς απόφυσης της ωλένης (στους ενήλικες)
• Επιπέδωση της οροφής της κοτύλης
• Προβολή των καταφύσεων των μυών των μακρών οστών
• Ραχιαία κοίλανση των οσφυικών σπονδύλων
• Χαμηλή πρόσφυση του ιερού στην λεκάνη με οριζόντιο προσανατολισμό.

Aλλοι φαινότυποι συνδεόμενοι με μεταλλάξεις του γονιδίου FGFR3

Θανατοφορική δυσπλασία (thanatophoric dysplasia)

Αχονδροπλασία (achondroplasia). Οι ήπιες περιπτώσεις αχονδροπλασίας οι οφειλόμενες σε μεταλλάξεις του γονιδίου FGF R3 G380R και οι σοβαρές περιπτώσεις υποχονδροπλασίας οι οφειλόμενες σε μεταλλάξεις του γονιδίου FGFR3 N540K μπορεί να έχουν πολύ παρόμοια κλινική εικόνα και επομένως μπορεί να συγχυθούν εύκολα.

Κρανιοσυνόστωση σχετιζόμενη με το γονίδιο FGFR.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Η διάγνωση της υποχονδροπλασίας γίνεται από τα χαρακτηριστικά κλινικά και ακτινολογικά ευρήματα. Η διάγνωση είναι δύσκολη σε παιδιά ηλικίας <3 ετών, δοθέντος ότι η σκελετική δυσαναλογία είναι συνήθως ήπια και πολλές από τις ακτινολογικές εκδηλώσεις αναπτύσσονται αθόρυβα στη διάρκεια της βρεφικής ηλικίας. Η διάγνωση μπορεί να γίνει και με την εξέταση του DNA. Περίπου 70% των ασθενών είναι ετερόζυγοι για μία μετάλλαξη του γονιδίου FGFR3.

ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ

• Βραχυσωμία οφειλόμενη σε διαταραχές του άξονα της αυξητικής ορμόνης
• Δυσχονδροστέωση Leri-Weill
• Ηπια αχονδροπλασία
• Ηπιοι τύποι μεταφυσιακής χονδροδυσπλασίας
• Ηπιοι τύποι μεσομελικού νανισμού
• Ηπιοι τύποι σπονδυλο-επιφυσιο-μεταφυσιακής δυσπλασίας
• Ψευδοϋποπαραθυρεοειδισμός και ψευδο-ψευδο-υποπαραθυρεοειδισμός

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Αυξητική ορμόνη. Τα αποτελέσματά της είναι αμφιλεγόμενα και η χρήση της ακόμα πειραματική, δεδομένου ότι άλλοτε αυξάνει και άλλοτε όμως όχι το ύψος των υποχονδροπλαστικών παιδιών (Appan S et al, 1990; Mullis PE et al, 1991; Bridges NA et al, 1991; Bridges NA and Brook CG, 1994; Kanazawa H et al, 2003). Τα υποχονδροπλαστικά παιδιά μπορεί να ανταποκρίνονται καλύτερα στην αυξητική ορμόνη από τα αχονδροπλαστικά (Tanaka N et al, 2003).

Η πεταλεκτομή ανακουφίζει από τα συμπτώματα της σπονδυλικής στένωσης. Περίπου 70% των ασθενών έχουν πλήρη ανακούφιση των συμπτωμάτων μετά από αποσυμπίεση, χωρίς πεταλεκτομή (Thomeer RT and van Dijk JM, 2002).

Η χειρουργική επιμήκυνση των σκελών μπορεί να αυξήσει σημαντικά το συνολικό ύψος των υποχονδροπλαστικών ασθενών (Yasui N et al, 1997).