ΠΟΛΥΑΡΘΡΙΤΙΔΑ :

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΠΟΝΟ ΣΤΙΣ ΑΡΘΡΩΣΕΙΣ

Πόνος σε μίαν άρθρωση οφείλεται σε 3 μεγάλες κατηγορίες αρθροπαθειών [9]:

1.   Φλεγμονώδεις αρθροπάθειες

2.   Μη φλεγμονώδεις αρθροπάθειες

3.   Αρθραλγίες

1^η κατηγορία (φλεγμονώδεις αρθροπάθειες)

Σ΄αυτήν υπάγονται οι φλεγμονώδεις αρθροπάθειες. Αυτές χαρακτηρίζονται από φλεγμονή των αρθρικών σχηματισμών, όπως ο υμένας, η υμενική κοιλότητα και οι ενθέσεις.

2^η κατηγορία (μη φλεγμονώδεις αρθροπάθειες)

Στην 2^η κατηγορία υπάγονται οι μη φλεγμονώδεις αρθροπάθειες (7). Οι αρθροπάθειες αυτές οφείλονται σε μεταβολές της δομής ή της μηχανικής των αρθρώσεων.

Οι αρθρικές αλλοιώσεις μπορεί να είναι αποτέλεσμα είτε βλάβης του χόνδρου ή του μηνίσκου, σε συνδυασμό με ή χωρίς αλλοιώσεις του υποχόνδριου οστού, είτε ανατομικών ανωμαλιών της άρθρωσης, σαν αποτέλεσμα συγγενών, αναπτυξιακών, μεταβολικών ή αποδραμούντων φλεγμονωδών νοσημάτων.

3^η κατηγορία (αρθραλγίες)

Εδώ υπάγονται οι αρθραλγίες [11]. Στον τύπο αυτό του αρθρικού πόνου, εκτός από την ευαισθησία της άρθρωσης, ανωμαλίες της άρθρωσης αυτής καθαυτής δεν διαπιστώνονται.

Οι αρθραλγίες μπορεί να οφείλονται σε ινομυαλγία ή κάποιο άλλο ρευματικό νόσημα το οποίο δεν έχει ακόμα εκδηλωθεί στην πλήρη του μορφή ή έχει τόσο ήπιες εκδηλώσεις ώστε δεν μπορούν να διαπιστωθούν αντικειμενικά (π.χ. αρθραλγίες σε έδαφος συστηματικού ερυθηματώδους λύκου).

Και οι τρείς αυτοί τύποι αρθροπαθειών (φλεγμονώδης, εκφυλιστική, αρθραλγίες) μπορεί να υπάρχουν όλες μαζί στην ίδια άρθρωση.

Οι φλεγμονώδεις αρθροπάθειες συχνά διαταράσσουν την δομή των αρθρώσεων, ενώ, παρόμοια, τα δομικά αρθρικά προβλήματα (όπως η μετατραυματική αρθρίτιδα ή οστεοαρθρίτιδα) μερικές φορές έχουν και ένα φλεγμονώδες συστατικό.

Ο αναφερόμενος πόνος και η ευαισθησία στις αρθρώσεις, σε οποιονδήποτε τύπο αρθροπάθειας, επηρεάζονται από την συναισθηματική κατάσταση το ατόμου και τον ουδό του πόνου.

Από πού προέρχεται ο πόνος ; από την άρθρωση, από τους περιαρθρικούς σχηματισμούς ή από άλλη περιοχή του σώματος (είναι δηλ. αναφερόμενος) ;

Ο πόνος ο εντοπιζόμενος σε μίαν άρθρωση μπορεί να προέρχεται :

• από αυτή καθαυτή την άρθρωση,
• από τους γειτονικούς, παρα-αρθρικούς ανατομικούς σχηματισμούς (θύλακοι, τένοντες, σύνδεσμοι, οστά ή μύες) ή
• από άλλη περιοχή του σώματος (να είναι δηλ. αναφερόμενος),

Για παράδειγμα, ο πόνος στο ισχίο μπορεί να προέρχεται από εκφυλιστική σπονδυλαρθροπάθεια ή κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου της οσφυικής μ. της ΣΣ, αορτοκοιλιακή αποφρακτική νόσο, αρθρίτιδα του ισχίου ή θυλακίτιδα του μείζονα τροχαντήρα. Παρόμοια, ο πόνος στο γόνατο, μπορεί να οφείλεται σε παθήσεις του ισχίου.

ΚΛΙΝΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ

Υπάρχουν πολλοί τύποι κατανομής της αρθρίτιδας, οι οποίοι μπορεί να προσανατολίσουν την διάγνωση σε συγκεκριμένα νοσήματα ή ομάδα νοσημάτων :

1.   ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΕΝΑΡΞΗΣ

• Οξεία (acute)
• Χρόνια (chronic)

1.1   Οξεία αρθρίτιδα

Οι προσβολές της ουρικής και της σηπτικής αρθρίτιδας συνήθως έχουν οξεία έναρξη, και κορυφώνονται μέσα σε μερικές ημέρες.

1.2   Χρόνια αρθρίτιδα

Η έναρξη της ΡΑ συνήθως γίνεται σε διάστημα εβδομάδων ή μηνών.

2.   ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΑΡΙΘΜΟ ΤΩΝ ΠΡΟΣΒΕΒΛΗΜΕΝΩΝ ΑΡΘΡΩΣΕΩΝ

Μονοαρθρίτιδα

• Οταν έχει προσβληθεί 1 μόνον άρθρωση 

Ολιγοαρθρίτιδα

• Εάν έχουν προσβληθεί 2-4 αρθρώσεις.
• Παρατηρείται συνήθως στις μεγάλες αρθρώσεις των κάτω άκρων, αλλά και σε οποιαδήποτε άρθρωση

Πολυαρθρίτιδα

• Εάν έχουν προσβληθεί 5 ή περισσότερες αρθρώσεις.
• Μπορεί να αρχίσει με προσβολή μερικών μόνον αρθρώσεων
• Προσβάλλονται συνήθως οι αρθρώσεις των χεριών και των ποδιών

ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΠΕΡΙΑΡΘΡΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ

Περιλαμβάνει σχηματισμούς κοντά, αλλά έξω, από τις αρθρώσεις, π.χ. ενθέσεις.

ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΕΞΩΑΡΘΡΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ

Περιλαμβάνει ανατομικούς σχηματισμούς μακριά από τις αρθρώσεις, π.χ. ρευματοειδή οζίδια δέρματος ή πνευμόνων, ρευματοειδής επισκληρίτιδα ή σκληρίτιδα.

3.   ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΣΕΩΝ

• Συμμετρική
• Ασύμμετρη
• Μεταναστευτική (migratory)
• Προσθετική ή ταυτόχρονη (additive)
• Διαλείπουσα (intermittent)

1.   Συμμετρική – ασύμμετρη αρθρίτιδα

Η συμμετρική αρθρίτιδα αφορά την ίδια άρθρωση ή ομάδα αρθρώσεων και στις 2 πλευρές του σώματος την ίδια χρονική στιγμή, σε αντίθεση με την ασύμμετρη αρθρίτιδα, στην οποία προσβάλλεται μία άρθρωση μόνο στην μία πλευρά του σώματος. Παραδείγματος χάριν, συμμετρική είναι η αρθρίτιδα η οποία προσβάλλει ταυτόχρονα και τους 2 καρπούς, ενώ ασύμμετρη εκείνη που προσβάλλει την δεξιά ποδοκνημική και τον αριστερό καρπό.

Επομένως, η φλεγμονώδης αρθρίτιδα, η οποία διαρκεί περισσότερο από 3 μήνες και περιλαμβάνει πολλαπλές αρθρώσεις με συμμετρική κατανομή μπορεί να χαρακτηρισθεί ως «χρόνια συμμετρική φλεγμονώδης αρθρίτιδα».

Πάντως, η συμμετρία της αρθρικής προσβολής στα μυοσκελετικά νοσήματα δεν είναι πάντοτε απόλυτη. Συχνά μια «συμμετρική αρθρίτιδα», όπως η ΡΑ, παρουσιάζεται ασύμμετρα, ιδιαίτερα στα πρώιμα στάδιά της. Παρόμοια, μία «ασύμμετρη αρθρίτιδα» μπορεί σπάνια να παρουσιασθεί με απόλυτη συμμετρία.

2.   Μεταναστευτική (migratory ή flitting) αρθρίτιδα

Η μεταναστευτική αρθρίτιδα χαρακτηρίζεται από αιφνίδια διόγκωση μιάς ή 2 αρθρώσεων, η οποία υποχωρεί μετά από ημερικές ημέρες. Καθώς τα συμπτώματα αποδράμουν, παρόμοια συμπτώματα εμφανίζονται σε άλλη άρθρωση, συνήθως σε ασύμμετρες θέσεις (20, 28).

Η μεταναστευτική αρθρίτιδα παρατηρείται τυπικά στον ρευματικό πυρετό, αλλά και σε άλλα νοσήματα (βλ. ΠΙΝΑΚΑ).

ΠΙΝΑΚΑΣ

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΑ ΜΕ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΥΑΡΘΡΙΤΙΔΑ

Λοιμώδη νοσήματα

• Γονοκοκκική αρθρίτιδα
• Διάχυτη γονοκοκκική λοίμωξη
• Ιογενής αρθρίτιδα
• Λοιμώδης ενδοκαρδίτιδα
• Λοίμωξη από παρβοϊό Β19
• Μυκητιασική ενδοκαρδίτιδα
• Νόσος Lyme
• Νόσος Whipple
• Παρωτίτιδα
• Σηπτική αρθρίτιδα
• Υποξεία βακτηριδιακή ενδοκαρδίτιδα

Κοκκιωματώδη νοσήματα

• Κοκκιωμάτωση Wegener
• Σαρκοείδωση

Νεοπλασματικά νοσήματα

• Οξεία λευχαιμία

Αλλεργικά, κολλαγονικά, αυτοάνοσα νοσήματα

• Ελκώδης κολίτιδα
• Μικροσκοπική πολυαγγειίτιδα/PAN variant
• Νόσος Crohn
• Παλίνδρομος ρευματισμός
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα/οξεία
• Ρευματική καρδίτιδα (ενεργός)
• Ρευματικός πυρετός
• Σύνδρομο Reiter
• Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
• Φλεγμονώδεις εντεροπάθειες
• Υποτροπιάζουσα πολυχονδρίτιδα

4.   Προσθετικός (additive) ή ταυτόχρονος τύπος

Χαρακτηρίζεται από αρθρίτιδα ορισμένων αρθρώσεων η οποία επιμένει, ενώ αργότερα προσβάλλονται και άλλες αρθρώσεις

Η προσθετική αρθρίτιδα απαντάται συνήθως στη ΡΑ, αλλά και στον ΣΕΛ και πολλά άλλα πολυαρθρικά σύνδρομα.

5.   Διαλείπουσα (intermittent) αρθρίτιδα

Χαρακτηρίζεται από επανειλημμένα επεισόδια οξείας πολυαρθρίτιδας (ή, συχνά, ολιγοαρθρίτιδας) με πλήρη ύφεση μεταξύ των επεισοδίων.

Στο τύπο αυτό της αρθρίτιδας τα συμπτώματα επιμένουν για μικρό χρονικό διάστημα (συνήθως λίγες ημέρες έως ένα μήνα) και υποχωρούν εντελώς για να επανεμφανισθούν αργότερα.

Η διαλείπουσα αρθρίτιδα παρατηρείται συνήθως στις κρυσταλλογενείς αρθροπάθειες (ουρική ή ψευδουρική αρθρίτιδα), αλλά και στη νόσο Lyme και άλλα νοσήματα (ΒΛ. ΠΙΝΑΚΑ).

ΠΙΝΑΚΑΣ

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΔΙΑΛΕΙΠΟΥΣΑ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ

• Αντιδραστική αρθρίτιδα
• Αρθρίτιδα από υδροξυαπατίτη
• Γονοκοκκική αρθρίτιδα
• Διαλείπων ύδραρθρος
• Εντεροπαθητική αρθρίτιδα
• Οικογενής μεσογειακός πυρετός
• Ουρική αρθρίτιδα
• Νόσος Lyme (πρώιμη φάση)
• Νόσος Whipple
• Οξύς ρευματικός πυρετός
• Οστεοαρθρίτιδα
• Παλίνδρομος ρευματισμός
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Ρήξη μηνίσκου
• Σαρκοείδωση
• Σπονδυλαρθροπάθειες
• Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
• Χαμένα σωμάτια
• Ψευδουρική αρθρίτιδα

ΕΙΔΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ  

Οι σπονδυλαρθροπάθειες προκαλούν πτερναλγία λόγω φλεγμονής των ενθέσεων (κατάφυση Αχίλλειου τένοντα ή και πελματιαίας απονεύρωσης) (ενθεσοπάθεια), δακτυλίτιδα («αλλαντοειδές» δάκτυλο), τενοντίτιδα και οσφυαλγία (λόγω ιερολαγονίτιδας).

Η ουρική αρθρίτιδα μπορεί να προσβάλλει έλυτρα τενόντων και θυλάκους, προκαλώντας φλεγμονή των μαλακών μορίων.

ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ/ ΠΟΝΟΥ ΣΤΙΣ ΑΡΘΡΩΣΕΙΣ

Συμμετρική, μη φλεγμονώδης, προσβολή των ΕΦΦ και των ΑΦΦ αρθρώσεων (χωρίς προσβολή των ΜΚΦ ή του καρπού και πρωινή δυσκαμψία) :

• Οστεοαρθρίτιδα

Ασύμμετρη φλεγμονώδης νόσος των ΕΦΦ και ΑΦΦ αρθρώσεων :

• Ψωριασική αρθρίτιδα

Συμμετρική φλεγμονώδης προσβολή των ΜΚΦ, ΕΦΦ, του καρπού ή των μεταταρσιοφαλαγγικών αρθρώσεων :

• Ρευματοειδής αρθρίτιδα

Αμφοτερόπλευρος πόνος στην πτέρνα :

• Σύνδρομο Reiter και και λοιπές σπονδυλαρθροπάθειες  

Συμπτώματα από τα ισχία και την ωμική ζώνη (σε ηλικιωμένα άτομα με μη φλεγμονώδη, μη αρθρική, νόσο) :

• Πολυμυαλγία

Διάχυτη κατανομή με ευαίσθητα σημεία πίεσης :

• Ινομυαλγία
• Εντοπισμένη ευαισθησία

Είναι ευαίσθητο σημείο αρθρικής νόσου, αλλά όχι ειδικό των φλεγμονωδών αρθροπαθειών. Ευαισθησία του τριχωτού της κεφαλής, σε συνδυασμό με κεφαλαλγίες, και πόνο στην κάτω γνάθο κατά την μάσηση (χωλότητα κάτω γνάθου) είναι εκδηλώσεις κροταφικής αρτηρίτιδας.

Σε περιπτώσεις οξείας φλεγμονής μιάς άρθρωσης η ευαισθησία αφορά ολόκληρη την άρθρωση. Εάν η ευαισθησία είναι εντοπισμένη, μπορεί να υπάρχει μία εξωαρθρική εστία φλεγμονής, όπως τενοντίτιδα, οστεομυελίτιδα ή κάταγμα.

Πάντως, μερικοί ασθενείς με ινομυαλγία  έχουν ευαισθησία των αρθρώσεων και οι ασθενείς με διάφορους τύπους πολυαρθρίτιδας (ΡΑ, ΣΕΛ, νόσος Lyme) μπορεί να έχουν επιπροστιθέμενη ινομυαλγία.

ΠΙΝΑΚΑΣ

ΤΥΠΟΙ ΠΟΛΥΑΡΘΡΙΤΙΔΑΣ

Οξεία φλεγμονώδης πολυαρθρίτιδα

• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
• Νόσος Still
• Σκληρόδερμα
• Ψωριασική αρθρίτιδα
• Σαρκοείδωση

Λοιμώδεις αρθρίτιδες

• Ιογενείς αρθρίτιδες
• Μη γονοκοκκική σηπτική αρθρίτιδα
• Γονοκοκκική αρθρίτιδα

Κρυσταλλογενείς αρθροπάθειες

• Ουρική αρθρίτιδα
• Ψευδουρική αρθρίτιδα

Λιγότερο συχνά συστηματικά νοσήματα

• Μεταστρεπτοκοκκική αντιδραστική αρθρίτιδα  
• Πολυκεντρική δικτυοϊστιοκυττάρωση  
• Υποτροπιάζουσα πολυχονδρίτιδα
• Νόσος Whipple

Κακοήθη νοσήματα

Οστεοαρθρίτιδα και άλλοι λιγότερο φλεγμονώδεις τύποι πολυαρθρίτιδας  

• Πρωτοπαθής οστεοαρθρίτιδα
• Οστεοαρθρίτιδα δευτεροπαθώς σε μεταβολικά νοσήματα  

Αμυλοείδωση