2.   ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Τι περιλαμβάνει η μικροσκοπική εξέταση του αρθρικού υγρού ;

• Ανάλυση υγρών παρασκευασμάτων
• Μέτρηση αριθμού λευκών αιμοσφαίρων
• Κυτταρολογική εξέταση
• Αναζήτηση κρυστάλλων σε μικροσκόπιο με πολωμένο φως  

2.1   ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΑΡΘΡΙΚΟΥ ΥΓΡΟΥ

Φυσιολογικά, το αρθρικό υγρό περιέχει κυρίως λίγα λεμφοκύτταρα, μερικά μόνον ουδετερόφιλα (ΕΙΚΟΝΑ 11-9) και 0-150 λευκά αιμοσφαίρια (WBC)/ml, αλλά και άλλα κύτταρα.

Φυσιολογικά κύτταρα αρθρικού υγρού

• Ιστιοκύτταρα
• Λεμφοκύτταρα (24%)
• Μακροφάγα (10%)
• Μονοκύτταρα (48%)
• Ουδετερόφιλα (7%)
• Υμενικά επενδυματικά κύτταρα (υμενοκύτταρα) (4%) (ΕΙΚΟΝΑ 27. 5)

Τα λεμφοκύτταρα, σε μερικές περιπτώσεις εμφανίζουν αντιδραστικές αλλοιώσεις, όπως μεγαλύτερο πυρήνα, πυρηνικές εντομές και μικρούς πυρηνίσκους, αλλά στην πλειοψηφία τους έχουν μικρούς κυκλοτερείς πυρήνες, παρόμοιους με του περιφερικού αίματος.

Τα ουδετερόφιλα περιέχουν ενίοτε κενοτόπια, βακτηρίδια ή κρυστάλλους και, μερικές φορές, εμφανίζουν πυρήνες ή καρυορρηξία.

Τα υμενικά επενδυματικά κύτταρα υποδύονται μεσοθηλιακά κύτταρα, αλλά δεν έχουν διαγνωστική αξία.

2.2    ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΟ ΑΡΘΡΙΚΟ ΥΓΡΟ

Αιμοπετάλια

Μπορεί να παρατηρηθούν στο αρθρικό υγρό ασθενών με οστεοαρθρίτιδα και ρευματοειδή αρθρίτιδα (55, 56).

Δρεπανοερυθροκύτταρα

Μπορεί να ανευρεθούν στο αρθρικό υγρό ασθενών με δρεπανοκυτταρική αναιμία, συνδυασμό SC ή S-θαλασσαναιμία (53, 54). Η παρουσία τους στο αρθρικό υγρό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η αιμοσφαιρινοπάθεια ευθύνεται για την αρθρίτιδα.

Ερυθρά αιμοσφαίρια

Σχεδόν πάντα υπάρχουν μερικά ερυθρά αιμοσφαίρια στο αρθρικό υγρό. Η ερυθροφαγοκυττάρωση από μακροφάγα είναι ένδειξη παλαιάς αιμορραγίας (ΕΙΚΟΝΑ 27.6).

Ηωσινόφιλα

Τα ηωσινόφιλα απουσιάζουν από το φυσιολογικό αρθρικό υγρό και είναι γενικά ασυνήθιστα σε παθολογικά υγρά.

Αίτια ηωσινοφιλίας (>2%) στο αρθρικό υγρό :

• Αλλεργική νόσος με αρθρίτιδα
• Αιμορραγικές αρθρικές συλλογές  
• Βακτηριδιακές λοιμώξεις
• Κνίδωση (οξεία, χρόνια)
• Νόσος Lyme
• Μεταστατικό αδενοκαρκίνωμα
• Παρασιτική αρθρίτιδα
• Ρευματικά νοσήματα
• Υπερηωσινοφιλικά σύνδρομα
• Φυματιώδης αρθρίτιδα

Αλλα αίτια

• Αρθρογράφημα (αέρας, χρωστική)
• Θεραπευτική ακτινοβόληση με ακτίνες Χ
• Ιδιοπαθής ηωσινοφιλία

Κακοήθη νεοπλασματικά κύτταρα

Κακοήθη κύτταρα στο αρθρικό υγρό, αν και σπάνια, έχουν ανευρεθεί σε πρωτοπαθή και μεταστατικά κακοήθη νοσήματα.

Κακοήθη νοσήματα συνδεόμενα με νεοπλασματικά κύτταρα στο αρθρικό υγρό :

• Αδενοκαρκίνωμα (70, 71)
• Εξαλλαγή μυελοειδούς λευχαιμίας (60, 61)
• Λέμφωμα Hodgkin (59)
• Λευχαιμία Τ-κυττάρων των ενηλίκων (62)
• Μεταστατικό καρκίνωμα εκ πλακώδους επιθηλίου (68, 69)
• Μη Hodgkin λέμφωμα
• Οξεία λεμφοκυτταρική λευχαιμία (62, 63, 64)
• Οξεία μυελομονοκυτταρική λευχαιμία (65)
• Χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία (66, 67)

Κύτταρα λύκου (LE cells)

Τα κύτταρα του λύκου είναι ουδετερόφιλα περιέχοντα ένα φαγοκυτταρωμένο ομογενοποιημένο πυρήνα. Παρατηρούνται στο αρθρικό υγρό στο 10% των ασθενών με ΣΕΛ και σε μερικούς ασθενείς με ΡΑ (42). Η απουσία τους δεν αποκλείει την διάγνωση του ΣΕΛ.

Κύτταρα Reiter (Reiter cells)

Τα κύτταρα αυτά είναι μακροφάγα περιέχοντα ένα ή περισσότερα φαγοκυτταρωμένα ηωσινόφιλα. Δεν είναι διαγνωστικά του συνδρόμου Reiter, γιατί ανευρίσκονται σε πολλές φλεγμονώδεις αρθρικές συλλογές.

Κύτταρα tart

Τα κύτταρα tart είναι ουδετερόφιλα ή μακροφάγα περιέχοντα ένα φαγοκυτταρωμένο πυρήνα, ο οποίος εμπεριέχει μερικά στοιχεία χρωματίνης και μπορεί να συγχυθούν με τα κύτταρα λύκου (ΕΙΚΟΝΑ. 11-12, ΕΙΚΟΝΑ 27.9). Τα κύτταρα tart είναι μη ειδικά και δεν έχουν διαγνωστική σημασία.

Λεμφοκύτταρα

Μπορεί να επικρατούν στα αρχικά στάδια της ΡΑ.

Μαστοκύτταρα

Εχουν ανευρεθεί σε μικρό αριθμό στο αρθρικό υγρό ασθενών με αγκυλοποιητική σπονδυλαρθροπάθεια, σύνδρομο Reiter, ψωριασική αρθρίτιδα και εντεροπαθητική αρθρίτιδα (51). Σε μεγάλους αριθμούς έχουν παρατηρηθεί σε ασθενείς με συστηματική μαστοκυττάρωση (52).

Μονοκύτταρα

Μονοκύτταρα, σε αυξημένο αριθμό, μπορεί να ανευρεθούν στο αρθρικό υγρό ασθενών με αρθρίτιδα συνδεόμενη με ορονοσία, ιογενείς λοιμώξεις και κρυσταλλογενείς αρθροπάθειες.

Ουδετερόφιλα

Απαντώνται σε μεγάλους αριθμούς στο αρθρικό υγρό ασθενών με σηπτική αρθρίτιδα (ΕΚΟΝΑ 11-10).

Ραγοκύτταρα (κύτταρα ΡΑ)

Τα ουδετερόφιλα που ανευρίσκονται στα όψιμα στάδια της ΡΑ μπορεί να παρουσιάσουν έγκλειστα περιέχοντα ανοσοσυμπλέγματα, όπως IgG, IgM, RFκαι συμπλήρωμα. Τα ουδετερόφιλα αυτά περιέχουν σκουρόχρωμα κυτταροπλασματικά κοκκία και αποκαλούνται ενίοτε κύταρα ΡΑ (RA cells) ή ραγοκύτταρα (ragocytes) (6). Τα έγκλειστα αντιπροσωπεύουν φαγοκυτταρωμένη ανοσοσφαιρίνη, ανοσοσυμπλέγματα, σωματίδια DNA, ρευματοειδή παράγοντα, ινώδες και αντιπυρηνικό παράγοντα (25).

Τα ραγοκύτταρα ανευρίσκονται συχνά σε φλεγμονώδεις συλλογές, αλλά δεν είναι διαγνωστικά ενός ειδικού νοσήματος.

 Χονδροκύτταρα

Τα χονδροκύτταρα φυσιολογικά δεν υπάρχουν στο αρθρικό υγρό, αλλά  ανευρίσκονται στο αρθρικό υγρό μετά από κακώσεις ή στην οστεοαρθρίτιδα.

Χονδροκύτταρα φορτωμένα με σίδηρο μπορεί να ανευρεθούν στο αρθρικό υγρό ασθενών με αιμοχρωμάτωση. Ακόμα, χονδροκύτταρα κίτρινου χρώματος έχουν περιγραφεί στην ωχρονοσία (41). Στην μικροσκοπική εξέταση τα χονδροκύτταρα έχουν ερυθροκύανο κυτταρόπλασμα και μικρούς πυρήνες περιβαλλόμενους από στεφάνη.