ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ : Κλινική εικόνα
ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ
Στην αρχή η οστεοπόρωση είναι ασυμπτωματική
Η οστεοπόρωση είναι μια διαδικασία αθόρυβη, η οποία δεν δίνει συμπτώματα, παρά μόνον όταν έχει πια εγκατασταθεί οριστικά. Παρόλο που ολόκληρος ο σκελετός προσβάλλεται από οστεοπόρωση, τα συμπτώματα προέρχονται συνήθως από ορισμένες εκλεκτικές περιοχές, όπου υπάρχει αυξημένη δραστηριότητα οστικής ανακατασκευής
Τέτοιες περιοχές είναι κυρίως τα σώματα των θωρακικών και οσφυικών σπονδύλων και, λιγότερο συχνά, οι πλευρές, το βραχιόνιο οστούν, το περιφερικό άκρο της κερκίδας και το κεντρικό του μηριαίου, η κνήμη, η λεκάνη και το ιερό οστούν. Η σπονδυλική στήλη είναι η συχνότερη περιοχή του σκελετού απ' όπου η οστεοπόρωση εκδηλώνεται κλινικά, γι' αυτό και υπάρχει ριζωμένη η αντίληψη ότι η οστεοπόρωση ταυτίζεται με τη σπονδυλική στήλη
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Πως εκδηλώνεται η οστεοπόρωση ;
Με πόνους στην πλάτη, την οσφύ και τις πλευρές.
Ραχιαλγία, οσφυαλγία
Οι πρώτες κλινικές εκδηλώσεις της οστεοπόρωσης είναι διάχυτοι, επίμονοι, ήπιας έντασης, πόνοι στην πλάτη (ραχιαλγία), ιδιαίτερα σε γυναίκες άνω των 45 ετών ή στην οσφύ (οσφυαλγία). Συχνά οι πόνοι αυτοί εκλαμβάνονται ως «ψύξη» και δεν τους δίνεται ιδιαίτερη σημασία.
Στις ΗΠΑ η οστεοπόρωση είναι υπεύθυνη για την οσφυαλγία στο 15% των ατόμων ηλικίας άνω των 50 ετών και στο 50% εκείνων που πέρασαν τα 75.
Πολλές φορές η πρώτη κλινική εκδήλωση της οστεοπόρωσης είναι αιφνίδιος πόνος στην θωρακική ή οσφυϊκή μοίρα της ΣΣ, κατά την διάρκεια μιας φυσιολογικής κίνησης ή άρσης μικρού βάρους, λόγω συμπιεστικού κατάγματος ενός ή περισσότερων σπονδύλων.
Πλευροδυνία
Μερικές φορές η οστεοπόρωση εκδηλώνεται με οξέα επώδυνα επεισόδια, τα οποία οφείλονται σε μικροκατάγματα των οστικών δοκίδων των θωρακικών σπονδύλων. Ο πόνος σ' αυτές τις περιπτώσεις επεκτείνεται ζωστηροειδώς κατά μήκος των πλευρών, δεν βελτιώνεται με την κατάκλιση και υποχωρεί μετά από 3-4 εβδομάδες.
ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Πόνος και περιορισμός κινητικότητας ΣΣ
Οσο η οστική απώλεια συνεχίζεται οι κινήσεις της σπονδυλικής στήλης περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό και είναι επώδυνες.
Παραμορφώσεις ΣΣ
Αρκετά συχνά οι ηλικιωμένοι με οστεοπόρωση αναπτύσσουν προοδευτική παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης σε κάμψη (χαρακτηριστική κύφωση).
Συνέπειες των σπονδυλικών καταγμάτων
Οδηγούν σε ελάττωση του ύψους του ασθενούς, που μπορεί προοδευτικά να φθάσει τα 10 ή και 20 εκ.
Προκαλούν μόνιμη παραμόρφωση της ΣΣ σε πρόσθια κάμψη (κύφωση), εάν εντοπίζονται στην θωρακική μοίρα της ΣΣ. Σε ακραίες περιπτώσεις, ο θώρακας του αρρώστου έρχεται σε επαφή με τις λαγόνιες ακρολοφίες.
Μπορεί να προκαλέσουν παραλυτικό ειλεό εάν εντοπίζονται στην θωρακοοσφυική μοίρα της ΣΣ, συνεπεία ερεθισμού από οπισθοπεριτοναϊκό αιμάτωμα.
Συνέπειες οστεοπόρωσης στα ισχία και άλλα οστά
Εκτός της ΣΣ, η οστεοπόρωση είναι η συχνότερη (70%) αιτία των διατροχαντηρίων καταγμάτων και των καταγμάτων του αυχένα του μηριαίου, όπως και του περιφερικού άκρου της κερκίδας ή του κεντρικού άκρου του βραχιονίου.Πάντως, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι σημαντικό ρόλο στην πρόκληση των καταγμάτων αυτών παίζουν οι συχνές πτώσεις στα ηλικιωμένα άτομα, λόγω της διαταραχής της ισορροπίας και της μυϊκής ασυνέργειας.
Πρέπει ακόμα να σημειωθεί ότι το 20-30% των κλινών των ορθοπαιδικών κλινικών καταλαμβάνεται από ηλικιωμένα άτομα με διατροχαντήρια κατάγματα ή κατάγματα του αυχένα του μηριαίου, γεγονός που δείχνει το μέγεθος των συνεπειών και την σημασία της οστεοπόρωσης στην εθνική οικονομία.
ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ
Πρακτικά, η οστεοπόρωση ταυτίζεται με τους δύο συνηθέστερους τύπους οστεοπόρωσης, την μετεμμηνοπαυσιακή και την γεροντική.
1. ΤΥΠΟΣ Ι (ΜΕΤΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΙΑΚΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ)
Συμπιεστικά κατάγματα σπονδύλων
Οι κλινικές εκδηλώσεις της μετεμμηνοπαυσιακής οστεοπόρωσης χαρακτηρίζονται κυρίως από πόνο ο οποίος οφείλεται συνήθως σε συμπιεστικό κάταγμα του σώματος ενός ή περισσότερων σπονδύλων.
Που εντοπίζονται τα κατάγματα
Τα κατάγματα αφορούν συνήθως το πρόσθιο τμήμα των σωμάτων των σπονδύλων της θωρακο-οσφυικής μοίρας και κυρίως τον Θ12 και τους παρακείμενους σπονδύλους.
Συχνά είναι ασυμπτωματικά
Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να μη δώσουν κανένα σύμπτωμα και να ανακαλυφθούν σε τυχαίο ακτινολογικό έλεγχο. Συχνά ο πόνος οφείλεται σε μικροκατάγματα, ακτινολογικά αόρατα, που εξασθενίζουν τη δοκιδώδη δομή του οστού.
Πως και πότε προκαλούνται τα οστεοπορωτικά σπονδυλικά κατάγματα
Τα σπονδυλικά κατάγματα συχνά εκδηλώνονται μετά από συνηθισμένη δραστηριότητα που, σε κανονικά άτομα με φυσιολογική οστική μάζα, δεν είναι δυνατό να προκαλέσει κάταγμα, μπορεί όμως να συμβούν και κατά την ανάπαυση.
Άλλοτε προκαλούνται ακόμα και με τις πιο ελαφριές κακώσεις, μερικές φορές χωρίς να προϋπάρχει έκδηλη τραυματική αιτία. Η κλινική εικόνα της οστεοπόρωσης τύπου Ι παρατηρείται, στη μεγαλύτερη πλειοψηφία, σε γυναίκες μετεμμηνοπαυσιακής περιόδου, αλλά και σε άνδρες σε ποσοστό 15%.
Στους άνδρες όμως τα σπονδυλικά οστεοπορωτικά κατάγματα οφείλονται συνήθως σε δευτεροπαθή, παρά πρωτοπαθή, αίτια. Η μεγαλύτερη συχνότητα των σπονδυλικών καταγμάτων παρατηρείται 10-15 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση. Εάν η εμμηνόπαυση επέλθει πρώιμα λόγω χειρουργικής αφαίρεσης των εσω γεννητικών οργάνων η οστεοπόρωση μπορεί να εμφανισθεί σε πολύ νεότερη ηλικία.
Η οστεοπόρωση τύπου Ι έχει ποικίλη κλινική διαδρομή. Μπορεί να έχει οξεία εισβολή με ομότιμη απώλεια του ύψους του σπονδυλικού σώματος ή και προοδευτική αποπλάτυνση του σπονδύλου με απώλεια του ύψους, χωρίς όμως μεγάλη ποραμόρφωση. Ακόμα, μπορεί να παρατηρηθεί πρόσθια γωνίωση του σπονδύλου χωρίς ελάττωση του οπίσθιου ύψους του.
Χαρακτήρες πόνου σπονδυλικών καταγμάτων
Ο πόνος του σπονδυλικού κατάγματος είναι συνήθως επεισοδιακός, οξύς, έντονος και εντοπίζεται στο μέσον ή χαμηλά στη θωρακική ή την οσφυική περιοχή, αντίστοιχα στην περιοχή της βλάβης.
Οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να θυμηθούν την ακριβή στιγμή, όπως και το συγκεκριμένο επίπεδο του σπόνδυλου, που άρχισε ο πόνος. Ο πόνος συχνά αντανακλάται στην πρόσθια κοιλιακή χώρα και επιδεινώνεται με τις απότομες κινήσεις και ιδίως την κάμψη της σπονδυλικής στήλης.
Γενικά, αιφνίδιος οξύς, πόνος, στην σπονδυλική στήλη σε άτομα προχωρημένης ηλικίας και ιδίως γυναίκες πρέπει πάντα να βάζει την υποψία σπονδυλικού κατάγματος, ιδίως αν ο πόνος είναι σταθερός, επίμονος, έχει συγκεκριμένη εντόπιση και δεν υποχωρεί με τα συνήθη αναλγητικά - αντιφλεγμονώδη φάρμακα.
Αρχικά, μετά από ένα οξύ συμπιεστικό κάταγμα θωρακικού σπονδύλου, οι ασθενείς συνήθως δείχνουν έντονη δυσφορία κατά το κάθισμα ή την όρθια στάση και μπορούν να βαδίσουν κανονικά, αλλά δύσκολα. Η κινητικότητα της σπονδυλικής στήλης είναι σημαντικά μειωμένη με μεγαλύτερο περιορισμό της κάμψης, παρά της έκτασης.
Ο πόνος εντείνεται με το κάθισμα ή την όρθια, στάση, όπως και με το βήχα, το πτάρνισμα και το σφίξιμο κατά την αφόδευση και ελαττώνεται σημαντικά κατά την κατάκλιση.
Άλλες εκδηλώσεις σπονδυλικών καταγμάτων
Τα κατάγματα των κατώτερων θωρακικών ή ανώτερων οσφυικών σπονδύλων μπορεί να συνοδεύονται από απώλεια όρεξης, διάταση του κοιλιακού τοιχώματος ή και δευτεροπαθή ειλεό λόγω οπισθοπεριτοναϊκής αιμορραγίας
Τα κατάγματα στη μεσοθωρακική περιοχή της σπονδυλικής στήλης πιθανόν να μη δίνουν αξιόλογα συμπτώματα, παρά μόνο μια ελαφριά ενόχληση κατά μήκος των άκρων των πλευρών.
Σε μερικές περιπτώσεις τα κατάγματα των θωρακικών ή ανώτερων οσφυικών σπονδύλων συνοδεύονται από ριζαλγία με ετερόπλευρο ή αμφοτερόπλευρο πόνο που ακτινοβολεί στον πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα, κατά μήκος των πλευρών. Σπάνια επίσης μπορεί να προκαλέσουν πιεστικά φαινόμενα από τον νωτιαίο μυελό ή σύνδρομο ιππουρίδας
Οι εκδηλώσεις αυτές, αν υπάρχουν, συνήθως υποδηλώνουν άλλες παθολογικές καταστάσεις, όπως λοιμώξεις και κακοήθεις ή καλοήθεις νεοπλασματικές εξεργασίες (ενδοσκληριδίες ή επισκληριδίες αλλοιώσεις από εκτεταμένο πρωτογενή όγκο των οστών, νόσο του Paget, μεταστατικά νεοπλάσματα, μυέλωμα ή λέμφωμα). Κλινικά, στην καταγματική φάση, παρατηρείται σπασμός των παρασπονδυλικών μυών, που είναι ψηλαφητοί και συχνά ορατοί.
Ο μυικός αυτός σπασμός μπορεί να είναι υπεύθυνος, παράλληλα με το κάταγμα, για επεισόδια εντονότατου πόνου στη σπονδυλική στήλη.
Τι δείχνει η κλινική εξέταση
Κατά την κλινική εξέταση, η σπονδυλική στήλη και οι παρασπονδυλικοί μύες είναι ευαίσθητοι στη βαθιά και ετιιφανειακή ψηλάφηση του κατάγματος, αλλά ευαισθησία στις αποφύσεις των σπονδύλων συνήθως απουσιάζει, γιατί το κάταγμα εντοπίζεται στην πρόσθια μοίρα του σώματος των σπονδύλων μάλλον, παρά στα φηλαφήσιμα οπίσθια σπονδυλικά στοιχεία.
Πόσο διαρκεί ο πόνος των σπονδυλικών καταγμάτων
Ο πόνος του σπονδυλικού κατάγματος διατηρείται για περίοδο 1-3 μηνών, για να μειωθεί αργότερα προοδευτικά μέσα σε διάστημα 3-6 μηνών.
Συνήθως τα σπονδυλικά κατάγματα που δεν δίνουν συμπτώματα και κλινικά ευρήματα συμπίεσης των νευρικών ριζών ή του προμήκους μυελού αφήνουν σαν υπόλειμμα μια αίσθηση πόνου στην οσφυική μοίρα λόγω μεταβολής της μηχανικής της σπονδυλικής στήλης, που συμπεριλαμβάνει τους τένοντες, τους μυς, του μεσοσπονδύλιους δίσκους και τις αποφυσιακές αρθρώσεις.
Τα σπονδυλικά κατάγματα προκαλούν παραμορφώσεις της ΣΣ
Τα καταγματικά επεισόδια μπορεί να επαναλαμβάνονται κατά διάφορα, άτακτα, χρονικά διαστήματα και να διαρκούν πολλά χρόνια. Εάν τα πρόσθια κατάγματα των θωρακικών σπονδύλων είναι αλλεπάλληλα, ο ασθενής αναπτύσσει θωρακική κύφωση και, εάν έχει προσβληθεί και η οσφυική μοίρα της ΣΣ, προοδευτικά απώλεια της οσφυικής λόρδωσης
Μετά από κάθε κάταγμα, το ύψος του ασθενούς ελαττώνεται κατά 2-4 εκατοστά. Ετσι, το μήκος της σπονδυλικής στήλης ελαττώνεται προοδευτικά και, σε κάποια φάση της διαδρομής της νόσου, ο ασθενής ή/και το περιβάλλον του συνειδητοποιεί ότι έχει χάσει σημαντικό ύψος.
Συχνά, η βράχυνση του κορμού είναι τόσο έντονη, ώστε τα χείλη των κατώτερων πλευρών έρχονται σε επαφή με τις λαγόνιες ακρολοφίες, δημιουργώντας μιαν άλλη πηγή χρόνιου πόνου. Τότε ο ασθενής σταματάει να χάνει ύψος, αλλά η απώλεια της οστικής μάζας μπορεί να συνεχίζεται
Κατά το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα μεταξύ δύο ή περισσότερων καταγματικών επεισοδίων οι περισσότεροι ασθενείς δεν έχουν καθόλου πόνο. Όμως, μερικοί συνεχίζουν να έχουν χρόνιο, επίμονο, ανυπόφορο, αιχμηρό πόνο στη μεσοθωρακική και ανώτερη οσφυική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, που συχνά βελτιώνεται κατά την κατάκλιση σε οριζόντια θέση.
Αποτέλεσμα της μείωσης του σωματικού ύψους λόγω των καταγμάτων των σπονδυλικών σωμάτων είναι η αναλογική αύξηση της απόστασης μεταξύ των άκρων των δακτύλων κατά το άνοιγμα των βραχιόνων, συγκριτικά με το ύψος του σώματος, που, στα φυσιολογικά άτομα, είναι πάντοτε ίση
Ακόμα, αποτέλεσμα της σκελετικής αυτής μεταβολής είναι η ελάττωση του όγκου της θωρακικής και της κοιλιακής κοιλότητας, όπως και προβολή της κοιλιάς. Έτσι, ο ασθενής δεν μπορεί να ανεχθεί ακόμα και μικρές ποσότητες τροφή, γιατί του προκαλούν γαστρική πληρότητα και μετεωρισμό, ούτε και να εκτελέσει την πιο μικρή και απλή άσκηση. Όσο η σκελετική αυτή δυσμορφία εξελίσσεται εμφανίζονται και δερματικές πτυχές στην περιφέρεια του χείλους των πλευρών και της λεκάνης.
Πως ξεχωρίζει ο πόνος του σπονδυλικού κατάγματος από άλλες παθήσεις
Κλινικά είναι συχνά δύσκολο να διακριθεί ο οστικός πόνος από τον πόνο που προκαλείται από παρακείμενη εκφυλιστική ή άλλη αλλοίωση (π.χ. κήλη δίσκου). Υπάρχουν όμως μερικά ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά μεταξύ των οστεοπορωτικών γυναικών και των γυναικών με εκφυλιστική αρθροπάθεια που μπορεί να χρησιμοποιηθούν στην κλινική διάκριση των παθολογικών αυτών καταστάσεων.
Έτσι, έχει παρατηρηθεί ότι οι οστεοπορωτικές γυναίκες έχουν πιο λεπτή κατασκευή και είναι λιγότερο παχύσαρκες και µε λιγότερη µυϊκή µάζα σε σχέση µ' εκείνες που πάσχουν από εκφυλιστική οστεοαρθροπάθεια.
Έχει επίσης κλινικά παρατηρηθεί ότι πολλές γυναίκες µε µετεµµηνοπαυσιακή οστεοπόρωση παρουσιάζουν απώλεια µεγαλύτερου αριθµού δοντιών, σε σύγκριση µε υγιείς γυναίκες της ίδιας ηλικίας. Ακόµα, το κάπνισµα είναι ένας άλλος παράγοντας που υποβοηθεί την καταστροφή των δοντιών σε οστεοπορωτικούς ασθενείς
Κατάγματα αντιβραχίου
Στις γυναίκες µε µετεµµηνοπαυσιακή οστεοπόρωση, παράλληλα µε τα κατάγµατα της σπονδυλικής στήλης, παρατηρείται αρκετά αυξηµένη συχνότητα καταγµάτων του αντιβραχίου που προσεγγίζει εκείνη των σπονδύλων.
Η συχνότητα των καταγµάτων αυτών αυξάνει γρήγορα µε την έναρξη της εµµηνόπαυσης, ακολουθώντας πορεία ανάλογη µ' αυτήν των καταγµάτων των σπονδύλων, ενώ η συχνότητα των καταγµάτων του αυχένα του µηριαίου οστού αυξάνει αρκετά πιο αργά, µέχρι το 70ό έτος, για να αυξηθεί αργότερα δυναµικά, σαν άµεση συνέπεια της απώλειας φλοιώδους οστού.
Τα κατάγµατα του αντιβραχίου αφορούν πάντοτε το περιφερικό άκρο της κερκίδας και της ωλένης και έχουν τα κλινικά χαρακτηριστικά του κατάγµατος του Colles.
Και οι δύο αυτοί τύποι των καταγµάτων, τόσο της σπονδυλικής στήλης, όσο και του αντιβραχίου, φαίνεται ότι σχετίζονται µε την απώλεια δοκιδώδους οστού που κυριαρχεί τόσο στα σώµατα των σπονδύλων, όσο και στο περιφερικό άκρο της κερκίδας.
Άλλες περιοχές όπου εντοπίζονται τα κατάγματα (ισχίο, λεκάνη, ιερό οστούν)
Άλλες περιοχές όπου παρατηρείται αυξηµένο ποσοστό καταγµάτων κυρίως σε οστεοπορωτικές µετεµµηνοπαυσιακές γυναίκες είναι το ισχίο και η λεκάνη.
Ακόµα, έχουν παρατηρηθεί αυτόµατα οστεοπορωτικά κατάγµατα του ιερού οστού, που χαρακτηρίζονται από έντονο πόνο στην ιερά χώρα που αντανακλάται στη λεκάνη και τις κνήµες, δίνοντας εικόνα ριζαλγίας.
2. ΤΥΠΟΣ ΙΙ (ΓΕΡΟΝΤΙΚΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ)
Η γεροντική οστεοπόρωση συνδέεται κυρίως µε κατάγµατα του ισχίου, που η συχνότητά τους έχει τελευταία ανησυχητικά αυξητικές τάσεις. Δεν είναι όµως πλήρως διαπιστωµένο κατά πόσον τα κατάγµατα αυτά οφείλονται αποκλειστικά και µόνο σε οστεοπορωτικές αλλοιώσεις ή αν συµβάλλουν και άλλοι παράγοντες στη γένεσή τους.
Πως προκαλούνται τα κατάγματα
Τα περισσότερα κατάγµατα του ισχίου προκαλούνται από κακώσεις, που στους υπερήλικες, µπορεί να είναι επιπόλαιες. Έτσι, συμπερασματικά τα κατάγµατα του ισχίου µπορεί οφείλονται στην οστεοπόρωση, εφ΄ όσον η κάκωση που τα προκαλεί δεν φαίνεται ικανή να προκαλέσει ανάλογα κατάγµατα σε άτοµα µε φυσιολογική οστική µάζα
Τα κατάγµατα του ισχίου σχετίζονται περισσότερο µε την γεροντική οστεοπόρωση. Παρ' όλα αυτά, ασθενείς με οστεοπορωτικά κατάγµατα των σπονδύλων έχουν µεγάλη πιθανότητα να πάθουν και κάταγµα του ισχίου, και το αντίστροφο. Ακόµα, υπάρχει αυξηµένος κίνδυνος και δεύτερου κατάγµατος του ισχίου σε ασθενείς που έχουν ήδη υποστεί το πρώτο.
Τύποι οστεοπορωτικών καταγμάτων ισχίου
Τα κατάγµατα της περιοχής του ισχίου είναι είτε ενδαρθρικά, είτε διατροχαντήρια.
Τα ενδαρθρικά εντοπίζονται συνήθως στον αυχένα του µηριαίου, οφείλονται κυρίως σε απώλεια σπογγώδους οστού και αφορούν συνήθως άτοµα ηλικίας 65-75 ετών (οστεοπόρωση τύπου Ι).
Τα διατροχαντήρια κατάγµατα, που προκαλούνται από απώλεια µάζας φλοιώδους και σπογγώδους οστού, συµβαίνουν συχνότερα σε άτοµα ηλικίας 75-85 ετών (οστεοπόρωση τύπου ΙΙ).
Ο τύπος του κατάγµατος του αυχένα του µηριαίου εξαρτάται από τον βαθμό της απώλειας του οστίτη ιστού. Έτσι, το κάταγµα του µείζονα τροχαντήρα προκαλείται σχεδόν πάντα µετά από ασήµαντες κακώσεις, ενώ το κάταγµα του αυχένα του µηριαίου απαιτεί συνήθως εντονότερη κάκωση για να συµβεί.
Στους άνδρες, η συχνότητα των καταγµάτων του µηριαίου έχει δύο εξάρσεις, µια σε µικρή ηλικία, οπότε και απαιτείται µεγαλύτερης έντασης κάκωση για να προκληθούν, και µια σε µεγαλύτερη. Στις γυναίκες, η συχνότητα των καταγµάτων αυτών είναι πολύ χαµηλή µέχρι την ηλικία των 41 ετών, οπότε και αυξάνεται προοδευτικά για να φθάσει το 3% µετά το 90ό έτος της ηλικίας.
Πρόγνωση καταγμάτων ισχίου
Τα κατάγµατα του αυχένα του µηριαίου συνήθως έχουν κακή πρόγνωση επειδή αφορούν άτοµα προχωρηµένης ηλικίας και απαιτούν παρατεταµένη ακινητοποίηση γιατί καθυστερούν σηµαντικά να πωρωθούν, γι' αυτό και συνοδεύονται από σηµαντικές επιπλοκές και µεγάλη θνησιµότητα. Η θνητότητα, σε µερικές µελέτες, κυµαίνεται από 15-20% κατά τους 3 πρώτους µήνες µετά από το κάταγµα. Ακόµα, οι περισσότεροι ηλικιωµένοι ασθενείς, µετά την ανάρρωσή τους από το κάταγµα, αδυνατούν να επιστρέψουν στις προηγούµενες δραστηριότητές τους.