ΝΥΧΤΕΡΙΝΕΣ ΚΡΑΜΠΕΣ ΤΩΝ ΠΟΔΙΩΝ : Ενας εφιάλτης στο κρεβάτι σας... 

Τι είναι οι «κράμπες» ;

Οι κράμπες των ποδιών χαρακτηρίζονται από ξαφνική σύσπαση των μυών των κάτω άκρων, κυρίως των ποδιών, των μηρών ή της γαστροκνημίας, η οποία διαρκεί από μερικά δευτερόλεπτα έως αρκετά λεπτά και ανακουφίζεται με την βίαιη διάταση των μυών που πάσχουν.

Πότε παρουσιάζονται ;

Οι κράμπες παρουσιάζονται συνήθως στη διάρκεια της νύχτας, προκαλώντας πόνο και διαταράσσοντας τον ύπνο.

Είναι τόσο συχνές, όσο δεν φαντάζεστε !

Οι νυχτερινές κράμπες στα πόδια είναι συχνές, αλλά συνήθως δεν αναφέρονται από τους κατόχους τους στον γιατρό. Παρατηρούνται στο 50% περίπου των ανθρώπων ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών, ο επιπολασμός τους αυξάνεται με την ηλικία και δεν έχουν φυλετική προτίμηση.

Παθαίνουν και τα παιδιά κράμπες ;  

Οι κράμπες είναι συχνές ακόμα και στα παιδιά και στην εγκυμοσύνη.

Που οφείλονται οι κράμπες ;

Οι κράμπες στα πόδια μπορεί να οφείλονται σε μείωση του όγκου των εξωκυττάριων υγρών (π.χ. λόγω λήψης διουρητικών, υπερβολικών εφιδρώσεων χωρίς επαρκή αναπλήρωση των αλάτων ή απομάκρυνση υγρών στη διάρκεια της αιμοδιύλισης). Ακόμα, συνδέονται με ορισμένα νοσήματα και νοσολογικές καταστάσεις, όπως :

• Δυσλειτουργία ή βλάβη νεύρων  
• Κίρρωση
• Μεταβολικά αίτια (αιμοδιύλιση)
• Μυική κόπωση. Είναι μία από τις κύριες αιτίες για τις κράμπες των ποδιών.
• Νευρολογικά νοσήματα (νόσος Parkinson, περιφερικές νευροπάθειες, στένωση του οσφυικού σπονδυλικού σωλήνα, βλάβη νεύρων από αντικαρκινική θεραπεία)
• Φάρμακα

Οι κράμπες ακόμα σχετίζονται με κατασκευαστικές σκελετικές ανωμαλίες, όπως η πλατυποδία, το ανάκυρτο γόνατο και το σύνδρομο υπερευλυγισίας. Στις περιπτώσεις αυτές συχνά υπάρχει οικογενειακό ιστορικό.

Ορισμένες θέσεις – στάσεις σώματος, όπως το πολύωρο κάθισμα, οι ακατάλληλες θέσεις των ποδιών στη διάρκεια των καθιστικών δραστηριοτήτων, η διαβίωση ή εργασία σε τσιμεντένια δάπεδα, μπορεί επίσης να προκαλέσον κράμπες.

Ποια φάρμακα συνδέονται με κράμπες των ποδιών ;

Οι μυικές κράμπες είναι επιπλοκή εκατοντάδων φαρμάκων, αλλά μόνο μερικά από αυτά αφορούν ειδικά τις κνήμες.

Οι φαρμακευτικές κράμπες στα πόδια συνδέονται συχνότερα με την ενδοφλέβια χορήγηση σακχαρόζης σιδήρου, συζευγμένα οιστρογόνα, ραλοξιφένη, ναπροξένη, τεριπαρατίδη, κ.ά.

Και φάρμακα προκαλούν κράμπες...

Αλλα φάρμακα συνδεόμενα συχνά με κράμπες είναι οι εισπνεόμενοι β-αγωνιστές μακράς αποδέσμευσης και τα καλιοπενικά και τα θειαζιδικά διουρητικά. Ο κίνδυνος είναι μικρότερος με τα διουρητικά της αγκύλης και τις στατίνες. Τα διουρητικά, όπως η υδροχλωροθειαζίδη, πιστεύεται ότι συχνά προκαλούν κράμπες στα πόδια δευτεροπαθώς σε διαταραχές των ηλεκτρολυτών.

Τι δείχνει η κλινική εξέταση ;

Η κλινική εξέταση σπάνια δείχνει κράμπες στα πόδια, επειδή αυτές είναι ασυνείδητες, απρόβλεπτες και συνήθως παρουσιάζονται στη διάρκεια της νύχτας. 

Εάν υπάρχει υποκείμενη νόσος, π.χ. περιφερική αγγειοπάθεια, μπορεί να δείξει αντίστοιχα ευρήματα, π.χ. ελάττωση των σφύξεων των αρτηριών των ποδιών.

Πως γίνεται η διάγνωση ;

Η διάγνωση των νυχτερινών κραμπών γίνεται με βάση την κλινική εικόνα και τον αποκλεισμό άλλων καταστάσεων που μοιάζουν με αυτές.

Χρειάζονται ειδικές εξετάσεις ;

Εργαστηριακές εξετάσεις και ειδικές απεικονιστικές μελέτες συνήθως δεν χρειάζονται για την επιβεβαίωση της διάγνωσης.

Δεν είναι όλοι οι πόνοι στα πόδια, κράμπες…

Οι ασθενείς συχνά θεωρούν ορισμένους τύπους πόνου στα πόδια ως κράμπες. Το προσεκτικό ιστορικό και η φυσική εξέταση επιτρέπουν συνήθως την διάκριση των νυχτερινών κραμπών στα πόδια από άλλες καταστάσεις, όπως το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, η μυοσίτιδα και οι περιφερικές νευροπάθειες.

Λείπει το ασβέστιο ;

Εάν οι μυικές κράμπες είναι διάχυτες, υποτροπιάζουσες ή σοβαρές, κάντε ένα ασβέστιο ορού μήπως υπάρχει υπασβεστιαιμία, αν και σε άτομα με ιδιοπαθείς κράμπες οι συγκεντρώσεις του ασβεστίου στο πλάσμα είναι φυσιολογικές.

Καλοήθης υπνικός μυόκλονος : μοιάζει με τις κράμπες...

Η κατάσταση αυτή συνίσταται σε ξαφνικές συσπάσεις και τινάγματα των ποδιών που συμβαίνουν αμέσως μετά την έναρξη του ύπνου και μπορεί να ξυπνούν τον άρρωστο, αλλά σπάνια επιστρέφουν όταν ο άρρωστος κοιμηθεί.

Νυχτερινός μυόκλονος : και αυτός μοιάζει με κράμπες...

Οι περιοδικές κινήσεις των μελών στον ύπνο (νυχτερινός μυόκλονος) συνίστανται σε στερεότυπη, ραχιαία κάμψη των δακτύλων των χεριών και των ποδιών, μερικές φορές με κάμψη των γονάτων και των ισχίων περίπου ανά 10-30 δευτερόλεπτα. Οι κινήσεις αυτές μπορεί να συνυπάρχουν με σύνδρομο ανήσυχων ποδιών και να διαταράξουν τον ύπνο.

Μπορούμε να προλάβουμε τις κράμπες ;

• Πίνετε πολλά υγρά για να διατηρήσετε επαρκή ενυδάτωση, ιδιαίτερα οι ηλικιωμένοι και αυτοί που παίρνουν διουρητικά
• Κάντε διατάσεις προ του ύπνου
• Κάντε στατικό ποδήλατο για μερικά λεπτά προτού πάτε για ύπνο
• Φοράτε παπούτσια με κατάλληλο υποστήριγμα
• Αποφεύγετε το οινόπνευμα και την καφφεΐνη
• Αποφεύγετε να κάνετε ασκήσεις σε υπερβολικά θερμό περιβάλλον
• Χαλαρώστε ή απομακρύνετε τα κλινοσκεπάσματα στα πόδια του κρεβατιού
• Διορθώστε τις διαταραχές του ύδατος και των ηλεκτρολυτών (εαν υπάρχουν)

Ασκήσεις διάτασης 

• Σταθείτε μπροστά από ένα τοίχο σε απόσταση περίπου 50 εκατοστών.
• Με τα πόδια σταθερά στο πάτωμα και τα ισχία και τα γόνατα ευθειασμένα γείρετε το σώμα σας προς τα εμπρός, διατείνοντας τους οπίσθιους μηριαίους μυς.
• Μείνετε στη θέση αυτή για 10-30 δευτερόλεπτα.
• Κάντε την άσκηση αυτή 5 φορές κάθε φορά, τουλάχιστον 2 φορές την ημέρα.

Μερικές πρακτικές συμβουλές για να ανακουφισθείτε από τις κράμπες 

Βάλτε ζεστές - κρύες κομπρέσσες

Κάντε ήπιες εντριβές στο σημείο της κράμπας για να χαλαρώσετε

Βγάζετε τα πόδια σας έξω από τα σκεπάσματα στη διάρκεια του ύπνου

Εάν έχετε σφίξιμο στους μυς της γαστροκνημίας, κάντε έκταση του σκέλους και ύστερα λυγίστε το πόδι προς τα πάνω

Η πιεσοθεραπεία μπορεί να ανακουφίσει από τις κράμπες των ποδιών.

Συνεχίστε τις μαλάξεις στον συνεσπασμένο μυ και βάλτε πάγο για να ανακουφισθείτε από τον πόνο.

Υπάρχουν φάρμακα για τις κράμπες ;

Μπορεί να σας φανεί περίεργο, αλλά το καλύτερο φάρμακο για τις κράμπες των ποδιών είναι η κινίνη (που ήταν για πολλά χρόνια το μοναδικό φάρμακο για την ελονοσία), αλλά αυτή δεν χρησιμοποιείται πλέον ως φάρμακο ρουτίνας για τις νυχτερινές κράμπες των ποδιών. 

Κινίνη : Το καλύτερο φάρμακο για τις κράμπες...

Λιγότερο αποτελεσματικά είναι το σύμπλεγμα βιταμινών Β, η ναφτιδροφουρίλη και οι αναστολείς της διόδου του ασβεστίου. Τα φάρμακα αυτά είναι προτιμότερο να δοκιμάζονται πριν χορηγηθεί κινίνη ή άλλα, λιγότερο μελετημένα, φάρμακα.

Αρχίστε με μέταλλα και συμπληρώματα βιταμινών :

• Συμπληρωματικό ασβέστιο
• Μαγνήσιο (σε γυναίκες με κράμπες της εγκυμοσύνης)
• Σίδηρος (σε ασθενείς με σιδηροπενική αναιμία)
• Βιταμίνες Ε6 και Β6
• Αποφύγετε φάρμακα γνωστά ότι κάνουν κράμπες

Εάν αυτά δεν έχουν αποτέλεσμα :

• Διφαινυδραμίνη 25 mg πρό του ύπνου

Εάν και αυτό δεν έχει αποτέλεσμα :

• Αναστολείς διόδου ασβεστίου, όπως διλτιαζέμη (30 mg) ή βεραπαμίλη (180 mg) το βράδυ

Εάν ο άρρωστος έχει επίμονες ή σοβαρές μυικές κράμπες ή εάν οι κράμπες αυτές παρουσιάζονται σε ασυνήθιστες περιοχές, όπως η ανώτερη ράχη ή οι κοιλιακοί, δώστε χλωροκίνη 250 mg ημερησίως ή υδροξυχλωροκίνη 200 mgημερησίως για 2 εβδομάδες.

Εάν η θεραπεία αυτή έχει αποτέλεσμα και οι κράμπες υποχωρήσουν, τότε αναστέλλεται μέχρις ότου τα συμπτώματα υποχωρήσουν, αν και οι κράμπες μπορεί να εξαφανισθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Εάν όμως όλα τα παραπάνω αποτύχουν ;

• Δώστε γκαμπαπεντίνη, αλλά με μεγάλη προσοχή γιατί στους ηλικιωμένους έχει ευξημένο κίνδυνο επιπλοκών.

Εάν και η γκαμπεντίνη δεν έχει αποτέλεσμα ;

• Εάν όλες οι παραπάνω θεραπείες αποτύχουν, μπορούμε να δοκιμάσουμε κινίνη, αλλά αφού ενημερώσουμε τον άρρωστο για τις πιθανές επιπλοκές της.

Νυχτερινές κράμπες : Ενας εφιάλτης στο κρεβάτι σας (Νο 2)...

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Οι κράμπες των ποδιών στη διάρκεια της νύχτας είναι συχνό φαινόμενο σε όλες τις ηλικίες, αν και συχνά περνούν απαρατήρητες γιατί οι κάτοχοί τους συνήθως δεν τις αναφέρουν στον γιατρό επειδή τις θεωρούν φυσιολογικό φαινόμενο και η κλινική εξέταση στις ιδιοπαθείς κράμπες των ποδιών συνήθως δεν δείχνει τίποτα το παθολογικό. 

Πάντως, σε κάθε περίπτωση πρέπει να ψάχνουμε τα υποκείμενα εκλυτικά αίτια, προτού τις αποδώσουμε στο «ψυχολογικό», σε σπονδυλική στένωση ή σε υπομαγνησιαιμία, όπως συνηθίζεται στην καθημέρα κλινική πράξη.

Ο ακριβής μηχανισμός τους δεν είναι γνωστός, αλλά οι κράμπες πιθανώς οφείλονται σε μυική κόπωση και δυσλειτουργία των νεύρων, παρά σε ηλεκτρολυτικές ή άλλες διαταραχές. Ακόμα, συνδέονται με κύηση, αγγειακά, μεταβολικά και νευρολογικά νοσήματα, οσφυική σπονδυλική στένωση, κίρρωση, αιμοδιύλιση και άλλες νοσολογικές καταστάσεις και μυριάδες φαρμάκων.

Από θεραπευτικής πλευράς, σημειώστε ότι το καλύτερο φάρμακο για τις κράμπες είναι η κινίνη, ένα παραδοσιακό ανθελονοσιακά φάρμακο, αλλά αυτό πλέον δεν συνιστάται σαν θεραπεία ρουτίνας για τις νυχτερινές κράμπες των ποδιών, γιατί έχει δυνητικά σοβαρές επιπλοκές. Μπορούμε όμως να το δώσουμε όταν όλες οι άλλες θεραπείες δεν έχουν το αναμενόμενο αποτέλεσμα.

Πάντως, πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι κράμπες δύσκολα θεραπεύονται, επειδή συχνά η αιτιολογία τους παραμένει ένα μυστήριο, συνήθως δεν τυχαίνουν της δέουσας διαγνωστικής εκτίμησης και η ιδανική τους θεραπεία είναι άγνωστη.