ΔΙΑΒΡΩΤΙΚΗ ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΑ (Erosive osteoarthritis)

«Η διαβρωτική οστεοαρθρίτιδα (ΔΟΑ) είναι μια μορφή οστεοαρθρίτιδας, χαρακτηριζόμενη από μεγαλύτερο βαθμό φλεγμονής από την «παραδοσιακή» οστεοαρθρίτιδα και από την παρουσία ακτινολογικών οστικών διαβρώσεων».

Κλασικά, η ΔΟΑ περιγράφεται ως οστεοαρθρίτιδα η οποία προσβάλλει τις ΑΦΦ και τις ΕΦΦ, συχνά συνδεόμενη με υμενίτιδα και σχηματισμό κύστεων, ενώ άλλοι την αποκαλούν «φλεγμονώδη οστεοαρθρίτιδα».

Οι περισσότεροι συγγραφείς πάντως θεωρούν την ΔΟΑ ως ποικιλία της κλασικής οστεοαρθρίτιδας, αν και υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις κατά πόσον είναι ιδιαίτερη οντότητα ή κάποια φάση της οζώδους ΟΑ.

Η OA των χεριών εκτιμάται ότι προσβάλλει το 70% των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών. Η ΔOA παρατηρειται στο 5-15% των ασθενών με συμπτωματική ΟΑ των χεριών.

Η ΔOA προσβάλλει κυρίως μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, σε πολύ μεγαλύτερη αναλογία (12:1) με τους άνδρες

Η ΔΟΑ παρατηρείται κυρίως σε άτομα ηλικίας 50-55 ετών.

Η ΔΟΑ παρατηρείται και στα 2 χέρια. Οι άπω φαλαγγοφαλαγγικές (ΑΦΦ) αρθρώσεις προσβάλλονται συχνότερα από τις εγγύς φαλαγγοφαλαγγικές (ΕΦΦ). Από τις ΑΦΦ αρθρώσεις, η 2η και 3η προσβάλλονται συχνότερα ακολουθούμενες από την 4η και 5η

Εκτός από τα χέρια, η ΔΟΑ μπορεί να προσβάλει και τα δάκτυλα των ποδιών όπως και, σπάνια, μεγάλες αρθρώσεις.  

• Πόνος, διόγκωση και θερμότητα των ΑΦΦ και ΕΦΦ αρθρώσεων των χεριών
• Πρωινή δυσκαμψία, διάρκειας έως και 1 ώρας (αυτό θυμίζει φλεγμονώδες ρευματικό νόσημα, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα).
• Διαξιφιστική παραισθησία  

Διαβρωτική οστεοαρθρίτιδα (όζοι Heberden). Οπτικά δεν διαφέρει από την «κοινή» οστεοαρθρίτιδα

• Ευαισθησία στις μικρές αρθρώσεις
• Οζοι Heberden ή/και Bouchard
• Υπεξαρθρήματα, συγκάμψεις και αγκύλωση των δακτύλων.
• Εξασθένηση της λειτουργικότητας των χεριών.

• Κεντρικές διαβρώσεις, κατάρρευση του υποχόνδριου ιστού και ενδοστικές οστικές συντήξεις.
• Στένωση του μεσάρθριου διαστήματος και υποχόνδρια σκλήρυνση

Οι κεντρικές διαβρώσεις και οι επιχείλια οστεοφύτωση συχνά οδηγούν σε παραμόρφωση τύπου «φτερών γλάρου», που είναι και η ακτινολογική σφραγίδα της νόσου (EIKONA 1a).

Αλλα ακτινολογικά ευρήματα :

• Διαβρώσεις τύπου «οδόντων πριονιού»  (EIKONA 1a), οι οποίες συχνά οδηγούν σε αγκύλωση
• Παραμόρφωση δίκην τηλεσκοπίου ή «κυαλιών θεάτρου»
• Αγκύλωση (στο 15% των ασθενών με ΔΟΑ)
• Διόγκωση των μαλακών μορίων και αρθρικές συλλογές

Το υπερηχογράφημα εντοπίζει καλύτερα τις οστικές διαβρώσεις και ανιχνεύει παράλληλα και τις αλλοιώσεις των μαλακών μορίων.

ΕΙΚΟΝΑ. Διαβρώσεις, επιχείλια οστεόφυτα στις ΑΦΦ που δίνουν την εικόνα «φτερών γλάρου» σε ασθενή με διαβρωτική οστεοαρθρίτιδα

Στη διαβρωτική ΟΑ δείχνει τις κεντρικές διαβρώσεις και τα οστεόφυτα, την πάχυνση του αρθρικού υμένα, συλλογή υγρού και τενοντοελυτρίτιδα.

Δίχνει συχνά τις διαβρώσεις, οίδημα του μυελού των οστών και υπερτροφία του αρθρικού υμένα.

ΕΙΚΟΝΑ. Μαγνητική τομογραφία σε ασθενή με ΔΟΑ : διαβρώσεις (διακοπτόμενο βέλος), υμενίτιδα (μακρύ βέλος) και οίδημα του μυελού των οστών (κοντό βέλος)  

Η διάγνωση της ΔΟΑ γίνεται από την κλινική εικόνα, τους φυσιολογικούς δείκτες οξείας φάσης, τον αρνητικό ρευματοειδή παράγοντα ή/και αντι-CCP και την ακτινολογική απεικόνιση των διαβρώσεων (ΒΛ. ΠΙΝΑΚΑ 1).

1.   Οστεοαρθρίτιδα των χεριών με βάση το ACR (American College of Rheumatology)

2.   Διαβρώσεις σε 2 τουλάχιστον φαλαγγοφαλαγγικές αρθρώσεις εκ των οποίων η 1 πρέπει να είναι ΑΦΦ

3.   Αρνητικός ρευματοειδής παράγοντας ή/και αρνητικά αντι-CCP

4.   Απουσία ατομικού ή οικογενειακού ιστορικού ψωριασικής αρθρίτιδας 

5.   Απουσία ιστορικού ουρικής αρθρίτιδας και χονδρασβέστωσης των χεριών 

6.   Παρουσία κεντρικών υποχόνδριων διαβρώσεων

7.   Φυσιολογική (ή σχεδόν φυσιολογική) ΤΚΕ

8.   Φυσιολογική (ή σχεδόν φυσιολογική) CRP

ΣΗΜΕΙΩΣΗ : Τα 2 πρώτα κριτήρια είναι απαραίτητα για την διάγνωση της ΔΟΑ, ενώ τα 3 τελευταία βοηθούν στη διάγνωση

• Μη διαβρωτική οστεοαρθρίτιδα
• Ουρική αρθρίτιδα
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Ψωριασική αρθρίτιδα
• Ψευδουρική αρθρίτιδα

• Οστεόφυτα, όζοι του Heberden και του Bouchard και στένωση του μεσάρθριου διαστήματος μπορεί να παρατηρηθούν τόσο στην ΔΟΑ, οσο και στην οστεοαρθρίτιδα, αλλά κεντρικές διαβρώσεις είναι χαρακτηριστικές μόνο της ΔΟΑ.
• Αστάθεια και αγκύλωση των φαλαγγοφαλαγγικών αρθρώσεων παρατηρείται αποκλειστικά στην ΔΟΑ, συγκριτικά με την ΟΑ.
• Συγκριτικά με τις κεντρικές διαβρώσεις της ΔΟΑ, οι διαβρώσεις της ΡΑ τυπικά αναπτύσσονται στα όρια της άρθρωσης και δεν οδηγούν στην χαρακτηριστική εικόνα των «φτερών του γλάρου» που παρατηρείται στη ΔΟΑ.

Στην ψωριασική αρθρίτιδα παρατηρούνται επιχείλιες διαβρώσεις στην εγγύς πλάκα και επιχείλια περιοστίτιδα στην περιφερική πλάκα των ΑΦΦ αρθρώσεων.

Στην ουρική αρθρίτιδα, υπάρχουν τοφώδεις εναποθέσεις και οι διαβρώσεις παρατηρούνται ως «προεξέχουσες γωνίες». Η εικόνα αυτή δεν παρατηρείται στην ΔΟΑ

Όπως και στην ΟΑ, η θεραπεία της ΔΟΑ περιορίζεται στον έλεγχο των συμπτωμάτων.

• Υγρή θερμότητα
• Παραφινολουτρα
• Νάρθηκες
• Ασκήσεις εύρους κίνησης

• Αναλγητικά (π.χ. ακεταμινοφαίνη) και ΜΣΑΦ. Προσφέρουν συνήθως μέτριο έλεγχο των συμπτωμάτων.
• Ενδαρθρικές εγχύσεις κορτιζόνης. Προσφέρουν μόνο προσωρινή ανακούφιση, συνήθως είναι επώδυνες στις μικρές αρθρώσεις των χεριών και δεν προλαβαίνουν την ανάπτυξη των διαβρώσεων.
• Θειική χονδροϊτίνη. Ανακουφίζει από τον πόνο και αναστέλλει την εξέλιξη των ακτινολογικών διαβρώσεων
• Υδροξυχλωροκίνη (200 mg ημερησίως)
• Κλοδρονάτη (300 mg ΕΦ επί μίαν εβδομάδα, ακολουθούμενη από 100 mg ενδομυικά επί 14 ημέρες κάθε 3 μήνες)
• Μεθοτρεξάτη – χρυσός per os. Δεν αναστέλλουν την ακτινολογική εξέλιξη των διαβρώσεων.

• Ανακίνρα (υποδόρια)
• Ινφλιξιμάμπη (ενδαρθρικές εγχύσεις)
• Αδαλιμουμάμπη (υποδόρια κάθε 15 ημέρες). Μπορεί να αναστείλει την εξέλιξη της αρθρικής βλάβης